رئیس گروه علوم پایه فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران گفت: دانش تولیدی حوزه اخلاق، اصول فرهنگی و روابط بین‌الملل نیازمند شفافسازی است و تصفیه نشدن این دانش، می‌تواند به عامل جنگها مبدل شود.
به گزارش دیده‌بان علم ایران، پروفسور یوسف ثبوتی، فیزیکدان برجسته کشور طی سخنانی با عنوان «دیپلماسی علم پائولو بودینیک » که به مناسبت یادبود این فیزیکدان برجسته ایتالیایی در آکادمی علوم جهان سوم (TWAS) در شهر «تریسته» ایراد شد، افزود: در عصری که با چالش‌های بزرگ جهانی و تنش‌های ژئوپلیتیک رو‌به‌رو هستیم، رویکردی علمی به حل مشکلات و تولید دانش می‌تواند جامعه بشری را به سوی دستیابی به راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز برای رفع چالش‌ها و تنش‌های یاد‌شده سوق دهد.
عضو آکادمی علوم جهان سوم گفت: در رویارویی با پیچیدگی‌های مطالعۀ پدیده‌های طبیعی، فیزیکدانان اغلب به ریشۀ مشکل رجوع می‌کنند. آنان در ابتدا ویژگی‌های بارز هر پدیده را شناسایی می‌کنند، جزئیات غیر ضروری را از آن جدا کرده و با تبدیل آن یه یک حداقلِ قابل مدیریتِ خام ، در واقع ریشۀ مشکل را بررسی می‌کنند.
بنیانگذار دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایۀ زنجان دامنۀ تسلسل دانش بشری را از “علوم دقیقه” مانند فیزیک و شیمی که قابل آزمودن، تأیید و پیشرفت هستند تا “پنداره‌های اعتقادی (یا عقاید نظر محور)”، که از نظر تجربی قابل آزمودن نیستند، تشریح و اظهار کرد: از نظر تاریخی، علوم دقیقه رویکرد بسیار مؤثری در ارزیابی مشکلات و حل مسالمت‌آمیز آنها داشته‌اند. اما، پنداره‌های اعتقادی (یا عقاید نظر محور) نیز در سوی دیگر این پیوستار قرار دارند که غالباً نتایج نه‌چندان خوشایندی به بار آورده‌اند و به تراژدی‌هایی منجر شده‌اند.
وی یادآور شد: در یونان قدیم، سقراط به علت به چالش کشاندن ارزش‌های اجتماعی محکوم به مرگ شد. عیسی‌بن مریم برای به چالش کشاندن مذهب ارتودکس حاکم بر جامعه در آن زمان کشته شد. در فاصلۀ میان قرون هشتم و دوازدهم میلادی در حالی که فرهنگ اسلامی در حال شکوفایی بود، جریان اپوزیسیونی که در آن زمان علیه علم ظهور پیدا کرد در نهایت باعث رکود و افت این شکوفایی شد.
به گفتۀ پروفسور ثبوتی در سالهای اخیر نیز مارکسیسم به سبکی که در اتحاد جماهیر شوروی اجرا می‌شد با برخی مفاهیم غربی حقوق بشر به چالش مشابهی کشیده شده‌اند.
وی خاطرنشان کرد: الگو همیشه یکسان است. دو گروه بر سر موضوعی که درک درستی از آن وجود ندارد مانند آموزه‌های مذهبی، ارزش اجتماعی، اخلاقیات، یک دکترین فلسفی و یا منفعت مادی، با هم به مخالفت برمی‌خیزند. مخالفان هیچ وجه مشترکی برای حل مخاصمات نمی‌یابند و بدین واسطه به تعصب و شور و حرارت پیروانشان متوسل می‌شوند.
ثبوتی گفت: تا قرن بیست و یکم بسیاری از علوم اجتماعی، انسانی و طبیعی به درجۀ قابل قبولی از شفافیت رسیده‌اند و فعالان در این رشته‌ها موفق شده‌اند تا از طریق گفت‌و‌گو اختلافات را حل کنند؛ دستاوردی که البته قابل تقدیر است.
عضو پیوسته فرهنگستان علوم ایران، افزود: اما در حوزه‌هایی مانند اخلاق، اصول فرهنگی و روابط بین‌الملل، دانش تولید شده به اندازۀ لازم شفافسازی و تصفیه نشده است. به همین جهت اینها می‌توانند در مکان‌ها و زمان‌های مختلف معانی متفاوتی برای افراد و فرهنگ‌های مختلف داشته باشند و به عاملی برای جنگ مبدل شوند.
وی گفت: در این مرحله است که تفکر علمی حتی در موارد غیر علمی ارزش پیدا می‌کند. اما لازمۀ این امر می‌تواند تغییر عادت‌های سیاسی یا فرهنگی باشد که البته تغییر مشکلی است و کلید این تغییر در دو نکته نهفته است: عدم ارائه عقاید خود به عنوان شاهدی بر راستی و درستی فرد و نیز پیشگیری از مقدس‌انگاری مفاهیم؛ هرچند که از نظر اجتماعی محبوبیت زیادی داشته باشند.
دکتر ثبوتی گفت: مشاهده یا بررسی دقیق معیارهایی که به ظاهر ساده می‌نمایند در موارد غیر علمی کار آسانی نیست. بنابراین تلاشی آگاهانه برای توجه به آنها می‌تواند مفید باشد و به شناخت بهتر و دستیابی به درکی بهتراز دیگران کمک کند.
به گزارش دیده‌بان علم ایران، پروفسور ثبوتی در سالهای اولیۀ تأسیس ICTP (مرکز بین‌المللی فیزیک نظری عبدالسلام ) ارتباط کاری بسیار نزدیکی با آن داشت و همچنین همکار عبدالسلام و بودینیک، برندگان جایزۀ نوبل بود. او همچنین در کمیتۀ مشورتی علمی ICTP فعالیت داشته است. در سال ۱۹۸۷ نیز به عضویت TWAS (آکادمی علوم جهان سوم) درآمد.
پائولو بودینیک از فیزیکدانان بسیار برجسته و تأثیرگذار ایتالیایی و همکار علمی عبدالسلام بود. این دو با همکاری هم در سال ۱۹۶۴ نسبت به تأسیس و راه‌اندازی مرکز ICTP در شهر تریسته ایتالیا اقدام کردند. بودینیک همچنین نقش مهمی در فعالیت‌های عبدالسلام برای تأسیس TWAS (آکادمی علوم جهان سوم) داشت، ضمن اینکه در ایجاد مؤسسه‌های متعدد ملّی و بین‌المللی علمی در تریسته، ایتالیا، نقش مهمی ایفا کرد. بودینیک در سال ۲۰۱۳ از دنیا رفت.
انتهای پیام
* نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند