استاد برجسته بیوفیزیک و بیوشیمی کشور، ضمن اعلام توقف ۵ ساله ایران در رتبه ۲۰ تولید علم جهان، به تشریح وضعیت تولیدات علمی زیرشاخه‌های علوم پایه جهان در سال ۲۰۱۵ پرداخت و با اشاره به جایگاه نخست زیست‌شناسی در تولید علم همه علوم جهان گفت: سهم زیست‌شناسی ایران در تولید علم جهانی بسیار ناچیز است.
پروفسور علی‌اکبر صبوری در گفت‌و‌گو با دیده‌بان علم ایران افزود: در سال ۲۰۱۵ در پایگاه وبگاه علم مؤسسه تامسون رویترز، تعداد دو میلیون و ۶۴ هزار و ۲۸۰ سند علمی شامل مقاله کامل, مقاله مروری، مقاله کنفرانسی چاپ شده در مجلات علمی، نامه، اصلاحیه و … در سه مجموعه علوم (SCIE)، علوم اجتماعی (SSCI)، علوم انسانی و هنر (A&HCI) نمایه شده است که ۳۱ هزار و ۲۷۱ مورد ، از آن جمهوری اسلامی ایران بوده است.
توقف ۵ ساله ایران در رتبه ۲۰ تولید علم جهان
وی گفت: به این ترتیب، ایران با سهم ۱٫۵۲ درصدی از تولیدات علمی جهان، همانند چهار سال قبل از آن، رتبه بیستم را در تولید دانش جهان حفظ کرده و در همین رتبه نیز متوقف شده است. در سال ۲۰۰۱ میلادی رتبه ایران در تعداد اسناد علمی تولیدی ۴۱ بوده که تا سال ۲۰۱۱ میلادی هر سال بهبود پیدا کرده و به رتبه ۲۰ رسیده است و اکنون پنج سال در این رتبه متوقف شده‌ایم.
زیست‌شناسی، بیشترین تولید کننده علم ۲۰۱۵
رتبه ۲۴ ایران در تولید علم زیست‌شناسی جهان با سهم ۱٫۱۲ درصدی
استاد دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: در سال گذشته میلادی، زیست‌شناسی در ۱۳ ریزرشته شامل: بیوشیمی و زیست‌شناسی مولکولی، تنوع زیستی و حفاظت، بیوفیزیک، زیست‌فناوری و میکروب شناسی کاربردی، زیست‌شناسی سلولی، زیست‌شناسی تکوینی، زیست‌شناسی تکاملی، شیلات، ژنتیک و وراثت، زیست‌شناسی آبهای شیرین و دریا، زیست‌شناسی محاسباتی و ریاضیات، علوم گیاهی، علوم جانوری با انتشار ۲۳۰ هزار و ۳۶۶ سند علمی برابر ۱۱٫۲ درصد کل اسناد علمی نمایه شده سال ۲۰۱۵، بیشترین سهم را در بین همه علوم داشته است که از این تعداد، ۲ هزار و ۵۸۹ سند به آدرس ایران منتشر شده که سهم ما را در تولیدات زیست‌شناسی ۱٫۱۲ درصد نشان می‌دهد.
سه کشور اول در تولید علم زیست‌شناسی جهان
به گفته وی، در سال ۲۰۱۵، رتبه ایران در زیست‌شناسی ۲۴ و ترکیه ۲۰ بوده و این در حالی است که امریکا، چین و آلمان به ترتیب با سهم ۳۱٫۱۹ ، ۱۵٫۷۱ و ۷٫۲۳ درصدی در رتبه‌های اول تا سوم قرار داشته‌اند.
رتبه ۹ ایران در تولید علم مهندسی جهان با سهم ۳٫۹۳ درصدی
سه کشور اول تولید کننده علم مهندسی جهان
پروفسور صبوری گفت: برای مقایسه زیست‌شناسی با دیگر علوم، رشته‌های مهندسی، شیمی، ریاضیات و فیزیک را انتخاب کردیم.در سال گذشته میلادی، مهندسی جهان شامل کلیه رشته‌های مهندسی، دارای ۱۹۰ هزار و ۵۷۴ سند علمی برابر ۹٫۲ درصد کل اسناد علمی نمایه شده سال ۲۰۱۵ بوده که از این تعداد، ۷ هزار و ۴۴۵ سند به آدرس ایران منتشر شده که سهم ما را در تولیدات علمی مهندسی ۳٫۹۳ درصد نشان می‌دهد. در سال ۲۰۱۵، رتبه ایران در مهندسی ۹ و برای ترکیه ۱۵ بوده است. این در حالی است که چین، امریکا و کره جنوبی به ترتیب با سهم ۲۶٫۴۱ ، ۱۷٫۷۰ و ۵٫۱۵ درصد در رتبه‌های اول تا سوم تولید علم مهندسی جهان قرار داشته‌اند.
رتبه ۱۲ ایران در تولید علم شیمی جهان با سهم ۲٫۷۷ درصدی
سه کشور اول تولیدکننده علم شیمی جهان
وی افزود: در سال گذشته میلادی، شیمی جهان شامل کلیه گرایش‌ها، دارای ۱۸۹ هزار و ۲۵۷ سند علمی برابر ۹٫۲ درصد کل اسناد علمی نمایه شده سال ۲۰۱۵ بوده که از این تعداد، ۵ هزار و ۲۴۰ سند به آدرس ایران منتشر شده که سهم ما را در تولیدات علمی شیمی ۲٫۷۷ درصد نشان می‌دهد. در سال ۲۰۱۵، رتبه ایران در شیمی ۱۲ و برای ترکیه ۲۰ بوده است. این در حالی است که چین، امریکا و هند به ترتیب با سهم ۲۸٫۸۳ ، ۱۵٫۸۵ و ۷٫۸۰ درصد در رتبه‌های اول تا سوم قرار داشته‌اند.
رتبه ۱۲ ایران در تولید علم ریاضی جهان با سهم ۲٫۷۸ درصدی
سه کشور اول تولیدکننده علم ریاضی جهان
استاد علوم پایه کشور همچنین به دیده‌بان علم ایران گفت: در سال گذشته میلادی، ریاضیات جهان دارای ۵۹ هزار و ۲۹۲ سند علمی برابر ۲٫۹ درصد کل اسناد علمی نمایه شده سال ۲۰۱۵ بوده که از این تعداد، ۱۶۴۸ سند به آدرس ایران منتشر شده که سهم ما را در تولیدات علمی ریاضیات ۲٫۷۸ درصد نشان می‌دهد. در سال ۲۰۱۵، رتبه ایران در ریاضیات ۱۲ و برای ترکیه ۱۷ بوده و این در حالی است که چین، امریکا و فرانسه به ترتیب با سهم ۲۲٫۸۱ ، ۲۱٫۷۷ و ۷٫۳۳ درصد در رتبه‌های اول تا سوم قرار داشته‌اند.
رتبه ۱۵ ایران در تولید علم فیزیک جهان با سهم ۲٫۲۴ درصدی
سه کشور اول تولیدکننده علم فیزیک جهان
پروفسور صبوری یادآور شد: در سال گذشته میلادی، فیزیک جهان شامل کلیه گرایش‌ها دارای ۱۳۹ هزار و ۱۰۹ سند علمی برابر ۶٫۷ درصد کل اسناد علمی نمایه شده سال ۲۰۱۵ بوده که از این تعداد ، ۳ هزار و ۱۱۶ سند به آدرس ایران منتشر شده که سهم ما را در تولیدات علمی فیزیک ۲٫۲۴ درصد نشان می‌دهد. در سال ۲۰۱۵، رتبه ایران در فیزیک ۱۵ و برای ترکیه ۲۱ بوده است. این در حالی است که چین، امریکا و آلمان به ترتیب با سهم ۲۳٫۵۴ ،۲۰٫۴۸، ۹٫۶۳ در رتبه‌های اول تا سوم قرار داشته‌اند.
رتبه بسیار پایین ایران در تولید علم زیست‌شناسی پرتولید جهان
وی تاکید کرد: بنابراین، علی‌رغم بزرگی و تنوع زیست‌شناسی، سهم تعداد اسناد علمی نمایه شده و همینطور رتبه جهانی ما در حوزه زیست‌شناسی از دیگر رشته‌های علوم پایه و همچنین مهندسی پایین‌تر است. این در حالی است که سهم زیست‌شناسی در تولیدات علمی جهان از همه بیشتر است.
به گفته وی، زیست‌شناسی پایه و اساس علوم پزشکی، داروسازی، دامپزشکی و کشاورزی و همچین محیط زیست است و اگر از همه اینها به عنوان علوم حیاتی یاد کنیم، حدود ۶۰ درصد تحقیقات جهان را به خود اختصاص می‌دهد و این نشان از اهمیت علم زیست‌شناسی دارد.
یک سوم دانش زیست‌شناسی جهان متعلق به آمریکاست
پروفسور صبوری این نکته را یادآور شد که اگر امروزه مشکلات زیست محیطی مختلفی داریم، باید جایگاه زیست‌شناسان را در همه کارهای زیربنایی خود جست‌وجو کنیم. اگر یک بار دیگر به سهم امریکا در تولیدات علمی زیست‌شناسی توجه کنیم، به اهمیت آن پی خواهیم برد. حدود یک سوم دانش جهانی زیست‌شناسی از آن امریکاست و به همین نسبت سهم امریکا در علوم حیاتی در جهان علم پیشتاز است.
رییس سابق مرکز تحقیقات بیوشیمی و بیوفیزیک دانشگاه تهران گفت: پیشرفت و توسعه کشورها بستگی به توجه آنها به حوزه علوم حیاتی و بویژه رشته زیست‌شناسی دارد. تحقیقات در حوزه زیست‌شناسی هم تابع رعایت اصول اخلاقی خاصی است و هم نسبت به سایر رشته‌ها بسیار پرهزینه است. بودجه‌های کم تحقیق و پژوهش در کشور، بیش از دیگر رشته‌ها بر تحقیقات حوزه زیست‌شناسی تاثیر گذاشته و به کیفیت و کمیت آن آسیب رسانده و حتی رعایت اصول اخلاقی و توجه خاص به محیط زیست را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. این است که زیست‌شناسی ما که باید سرآمد علوم پایه ما باشد، گرفتار بی‌توجهی شده است و نه تنها از منابع بهتر برخوردار نیست که گاهی مورد بی‌مهری هم قرار می‌گیرد.
جای خالی زیست‌شناسی در حفاظت از منابع زیستی ایران
وی تاکید کرد: امروزه جای خالی زیست‌شناسان در سدسازیها، حفاظت از منابع خاک، آب، جنگلها و مراتع، جاده‌سازیها، فضاهای سبز شهرداریها، و … برای حفاظت از منابع زیستی و ذخایر ژنتیکی خالی است. اهمیت و جایگاه زیست‌شناسی در کشور باید بیش از این مورد توجه قرار گیرد، بویژه که ما از نظر منابع طبیعی و تنوع زیستی در زمره کشورهای برتر جهان بوده و شاید هم بهترین باشیم.
بیوشیمی و زیست‌شناسی دارای بیشترین نشریات بین‌المللی و ارجاعات
استاد برجسته علوم پایه کشور گفت: بیوشیمی و زیست‌شناسی مولکولی با داشتن ۲۸۹ نشریه نمایه شده در وبگاه علم مؤسسه تامسون رویترز، ضمن برخورداری از بیشترین تعداد نشریات بین‌المللی، بیشترین ارجاعات (citations) را نیز از آن خود کرده است. بالاترین میانگین فاکتور تاثیر (impact factor) نیز متعلق به نشریات زیست‌شناسی سلولی (۱۸۷ نشریه) است که برابر ۵٫۶ بوده و اینها بیانگر تاثیر علم زیست‌شناسی است.
سهم ایران در نشریات علمی نمایه شده در وبگاه علم تامسون رویترز ، تنها سه نشریه
وی همچنین به سهم ایران در نشریات علمی زیست‌شناسی جهان اشاره کرد و گفت: تعداد نشریات زیست‌شناسی نمایه شده در وبگاه علم مؤسسه تامسون رویترز یکهزار و ۵۸۸ مورد است که حدود ۱۰ درصد نشریات علمی مؤسسه را در برگرفته است. سهم زیست‌شناسی ما تنها سه نشریه است که آن هم از آن دانشکده‌های زیست شناسی نیست. در واقع انجمن زیست‌شناسی ایران با همکاری دانشکده‌های زیست‌شناسی باید در این رابطه فعال‌تر شوند. بعلاوه، با توجه به رشد کمی اسناد علمی زیست‌شناسی در چند سال اخیر انتظار می‌رود که زیست‌شناسان ما با هم‌افزایی امکانات و افکار تحقیقی خود، زمینه رشد کیفیت اسناد علمی خود را فراهم کنند.
دکتر صبوری ، استاد برجسته بیوفیزیک و بیوشیمی دانشگاه تهران اولین گزارش تولید علم در ایران را منتشر کرده و سلسله گزارشهای وی از تولید علم ایران تا به امروز نیز منتشر شده است.
انتهای پیام
* نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند