دانشمند پراستناد ایران که ۹ سال متمادی در فهرست پراستنادترین دانشمندان ایران جای دارد با طرح این سوال مهم که چند سیاستگذار علمی و رییس دانشگاه جزو دانشمندان یک درصد برتر دنیا هستند، درباره دلایل توقف شتاب تولید علم ایران گفت: مطمئنم مسوولان علمی ما گره کور مشکلات علمی در کشور را نمی‌شناسند و با این حال حاضر نیستند چند ثانیه هم از خط سبقت سیاستگذاری علمی کنار بروند و به دیگران راه بدهند تا دانشمندان یک درصد برتر ایران، بتوانند مسیر علمی کشور را هموارتر کنند.
به گزارش دیده‌بان علم ایران دکتر داوود دومیری گنجی ، دارای دکتری مکانیک از دانشگاه تربیت مدرس و عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل ، ۹ سال متمادی از سوی موسسه تامسون رویترز، به عنوان «دانشمند یک درصد برتر پراستناد جهان در حوزه مهندسی» معرفی است.
او که جزو ۱۰ طلایه‌دار علم ایران است، در سال ۷۸ به عنوان دانشجوی نمونه کشوری در مقطع دکتری معرفی شده بود، بعدها در مقام استادی نیز به عنوان پژوهشگر برتر معرفی شد و از رییس‌جمهور وقت لوح تقدیر گرفت.
استاد برجسته مهندسی کشور تا کنون بیش از ۶۰۰ مقاله داخلی و خارجی منتشر کرده است.
دکتر دومیری گنجی هم اکنون عضو انجمن ریاضی ایران، عضو انجمن هیدرولیک و مهندسی ایران، عضو انجمن برق و فیزیک امریکا و عضو انجمن مکانیک و برق آمریکا و اروپا است.
او، در حوزه اجرایی نیز معاون پژوهشی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل بوده و از سال ۸۹ به عنوان موسس بنیاد نخبگان استان مازندران، به مدت بیش از ۵ سال ریاست این بنیاد را نیز بر عهده داشت.
وی از جمله دانشمندانی است که به گفته خود، از مظاهر مدیریت ناتوان علمی در کشور، رنج‌های فراوان برده و در بیان واقعیتهای « کاهش شتاب رشد علمی» چنان شفاف سخن گفت که خود را نیز در برابر نوک پیکان برخی از این واقعیت‌ها قرار داد.
استاد ۵۱ ساله مهندسی مکانیک کشور که ماندن در وطن را بر کوچ کردن به غرب ترجیح داده است، متعجب از رفتار برخی کسان است که در مسند مسوولیت تکیه زده و با فرزندان علمی این سرزمین، خواسته و ناخواسته، به دور از انصاف، عدالت و شایسته‌سالاری و با بخل عمل میکنند و این رفتارها را تیری در قلب محققان می‌داند.
وی «کاهش شتاب رشد علمی» کشور را موضوعی فراتر از این دولت و آن دولت می داند و هشدار می دهد که اگر فکری به حال، تولید علم در کشور و حمایت واقعی از نخبگان نشود، تمام دستاوردهای علمی چهار دهه اخیر، از دست می رود.
همه دانشگاه‌های کشور را جمع کنیم به اندازه یک دانشگاه ژاپن اختراع ندارند!
دکتر دومیری گنجی در گفت‌و‌گویی تفصیلی با دیده‌بان علم ایران با تاکید بر حفظ خودباوری و سرمایه‌های موجود که به دشواری به دست آمده‌اند گفت: وقتی از مرجعیت علمی در جهان صحبت می‌کنیم باید با قامتی بلند عرض اندام کنیم؛ نمی‌توانیم به همین آمارهای موجود، دل خوش کنیم و بگوییم مثلا ۳۵ دانشگاه کشور ما جزو دانشگاه‌های برتر جهان هستند یا این تعداد دانشمند پراستناد داریم! بلکه اگر به اقتدار شایسته کشور می‌اندیشیم، باید نگران این حقیقت نیز باشیم که تمام دانشگاه‌های کشور را جمع کنیم به اندازه یک دانشگاه ژاپن اختراع ندارند؛ یعنی به اندازه یک دوم یک کشور نیمه پیشرفته و نه کشور پیشرفته علمی مثل آمریکا! چرا؟ چون نه مشکل را خوب شناخته‌ایم، نه سیاست علمی درستی داشته‌ایم و نه راهکار علمی مؤثری ارائه کرده‌ایم.
وی با اشاره به داده‌های پایگاه اسکوپوس گفت: دانشگاه توکیوی ژاپن به تنهایی ۲۲۵ هزار و ۷۶۰ (Document / مقاله) و دانشگاه کیوتو ۱۷۶ هزار و ۲۴۷ مقاله داشته و کوچکترین دانشگاه ژاپن نیز به تعداد بسیار بالا مقاله دارد. اما دانشگاه تهران با ۳۶ هزار و ۷۶۰ مقاله، ۳۴ اختراع ، علوم پزشکی تهران با ۲۶ هزار مقاله ۱۲ اختراع داشته، دانشگاه شریف با ۲۱ هزار مقاله اختراعی نداشته و امیرکبیر با ۱۹ هزار مقاله ۲ اختراع داشته‌اند. به عبارتی می‌توان گفت بررسی‌ها نشان می‌دهد همه دانشگاه‌های ایران برابر یک دوم یک دانشگاه ژاپن اختراع نداشته‌اند!
راه زیادی از Moving paper تا Science paper داریم
دانشمند پراستناد مهندسی کشور با بیان این که ما در ابتدای راه علمی هستیم اما با توجه به عقب‌ماندگی‌های تاریخی که رهبر معظم انقلاب هم بدان اشاره کردند،حرکت سریعی متناسب با این عقب‌ماندگی ها نداریم، افزود: ما هنوز در مسیر علمی «Moving paper» (مقالات در حال توسعه) هستیم و نوسانات بسیار زیادی داشته‌ایم. ما راه زیادی تا «Hot paper» و نهایتا «Science paper» داریم.
هیچ یک از ۱۰ طلایه‌دار علم کشور هنوز ژورنال‌های معتبر علمی جهان را هدایت نمی‌کنند
وی در گفتوگوی با دیده‌بان علم ایران با با اشاره به این که «طلایه‌دار علمی» در دنیا معنی خاص خود را دارد و به محققانی اطلاق می‌شود که جزو رده‌های بالای دانشمندان یک درصد برتر جهان هستند نه این که صرفا در این فهرست بیش از ۲ هزار نفره جای داشته باشند، افزود: تعداد طلایه‌داران رده بالای علم ایران، بیش از ۱۰ نفر نیستند. هیچ یک از آنها که من نیز از آن جمله‌ام، ژورنال‌های معتبر علمی جهان را هدایت نمی‌کنند. ادیتور ژورنال معتبر علمی جهان بودن بسیار مهم است و باید شرایط پیشرفت به گونه‌ای فراهم شود که محققان و طلایه‌داران علم ما بتوانند در ژورنال‌های مهم علمی دست کم به عنوان ادیتور حضور داشته باشند.
استنادات مقالات ما قطره‌ای در برابر اقیانوس استنادات یک محقق تراز اول جهان است
وی اضافه کرد: بهترین‌های ایران در علم، بیش از ۲۲ هزار Citation (ارجاع) در مقالاتشان نداشته‌اند. در حالیکه دانشمندان تراز اول دنیا بالای ۳۰۰ هزار Citationدر مقالات دارند. یعنی ما به عنوان دانشمند پراستناد ، قطره‌ای در برابر عظمت علمی دنیا هستیم و راه بسیار زیادی تا مرجعیت علمی در پیش داریم.
طلایه‌داران علم ما عقب‌نشینی کرده‌اند!
وی با استناد به آمار و ارقامی در همین زمینه گفت: شرایط و موانع در حوزه علمی طی سالهای گذشته (فراتر از ۳ یا چهار سال گذشته و دولت فعلی) به گونه‌ای پیش رفته است که طلایه‌داران علم ما عقب کشیده‌اند و آمار و ارقام کاملا این موضوع را ثابت می‌کند.
به عنوان مثال دکتر موسوی موحدی، از دانشگاه تهران و به عنوان یکی از طلایه‌داران علم کشور، در سال ۲۰۱۳ ، چهل و یک مقاله ، ۲۰۱۴ ، سی و سه مقاله و در ۲۰۱۵ ، بیست و هشت مقاله داشته است.
دکتر پرویز نوروزی دانشمند یک درصد برتر حوزه شیمی با ۱۰ هزار Citation و اچ ایندکس ۵۳ در سال ۲۰۰۹ ، هفتاد مقاله، ۲۰۱۰، پنجاه و چهار مقاله، ۲۰۱۳ ، چهل و هشت مقاله ، ۲۰۱۴ ، بیست و یک مقاله ، ۲۰۱۵، بیست و چهار مقاله و ۲۰۱۶ (تا کنون)، سیزده مقاله داشته است که نشان می دهد شتاب علمی وی نیز کاهش یافته است.
همچنین دکتر شمسی پور در سال ۲۰۱۳، چهل و هشت مقاله ، ۲۰۱۴ ، چهل و هفت مقاله و در ۲۰۱۵ ، بیست و دو مقاله داشته و دکتر گنجعلی در سال ۲۰۰۹، یکصد مقاله، ۲۰۱۳ ، سی و دو مقاله، ۲۰۱۵ ، پنجاه مقاله و ۲۰۱۶ (تا کنون)، بیست و پنج مقاله داشته است.
این پژوهشگر برگزیده کشور خاطرنشان کرد که حرکت علمی ما باید از Moving paper (مقالات در حال توسعه) به Hot paper و بالاتر تبدیل می‌شد که متاسفانه جلوتر نرفتیم و حتی شاهد عقب نشینی طلایه‌داران علم یا بهتر بگوییم فرماندهان علمی بودیم که درباره دلایل آن توضیح خواهم داد.
جنگ جهانی کشورها امروز در حوزه علمی است
وی با اشاره به این که جنگ جهانی کشورها امروز در حوزه علمی است و ما باید بدانیم که برای رشد علمی فقط به تولید مقاله نیاز نداریم و شروع هر راه علمی اگر کمیت است، ادامه و خاتمه آن باید ، کیفیت باشد، در پاسخ به کسانی که علت کاهش شتاب رشد علمی را پرداختن به کیفیت تولید علم می‌دانند گفت: منحنی مقالات و ارجاعات اگر ۴۵ درجه زاویه داشته باشند، در بهترین حالت قرار دارند. اگر کسانی معتقدند که ما مشغول کیفی‌سازی تولید علم هستیم، من شمه‌ای از وضع موجود را بویژه در ثبت اختراعات توضیح دادم. در حال حاضر یک محقق برجسته در جهان ۳۰۰ هزار ارجاع دارد که محقق تراز اول ما با ۲۱ هزار ارجاع مثل قطره‌ای در برابر اقیانوس علم اوست.
به جز وزارت بهداشت که معاون تحقیقاتش جزو یک درصد محققان برتر دنیاست من ندیدم در مجموعه سیاستگذاری علم کشور، محققان یک درصد برتر حضوری داشته باشند
دکتر دومیری گنجی به تشریح مشکلاتی پرداخت که عقب‌نشینی طلایه‌داران علم و در نتیجه کاهش شتاب رشد علمی را سبب شده است: مشکل اول سیاستگذاری علمی ماست. افرادی که به سیاستگذاری علمی در کشور ما مشغولند جزو یک درصد محققان برتر دنیا نیستند. باید خون تازه‌ای وارد رگهای سیاست علم شود و محققان تراز اول که همان یک درصد برتر دنیا هستند بتوانند ایده‌های جدید داده و راه را برای مبارزات علمی باز کنند. به جز وزارت بهداشت که معاون تحقیقاتش جزو یک درصد محققان برتر دنیاست من ندیدم در مجموعه سیاستگذاری علم کشور، محققان یک درصد برتر حضوری داشته باشند و بسیاری از سیاستگذاران با خیلی از مباحث روز علم آشنا نیستند؛ مثلا بسیاری از آنها نمی‌دانند « Hot paper» چیست و من مطمئنم هنوز خیلی از آنها ارزیابی نکرده‌اند که چرا مجموع دانشگاه‌های ما به اندازه ضعیف‌ترین دانشگاه ژاپن اختراع ندارند؟
بعضی‌ها با سرعت پایین مثل کامیون در خط سبقت سیاستگذاری علمی مانده‌اند و به کسی راه نمی‌دهند!
دانشمند یک درصد برتر ایران در حوزه مهندسی، سیاستگذاری علم در کشور ما را به جاده‌ای تشبیه کرد که عده‌ای سالهاست مثل کامیون در خط سبقت آن قرار گرفته‌اند که نه حرکت سریع دارند و نه به کسی راه می‌دهند؛ حتی دو ثانیه هم توقف نمی‌کنند و کنار نمی‌زنند که افراد دیگری در این خط قرار گیرند تا جامعه علمی ما شاهد شتاب رشد علمی باشد و محققان هم نفسی بکشند.
مطمئنم خیلی از مسوولان علمی ما نقطه کور مشکلات علمی را نمی‌شناسند
وی معتقد است: متاسفانه در راس برخی مراکز بسیار مهم سیاستگذاری علمی کسانی هستند که چندان اعتقادی هم به علم ندارند و تمام سیاستهای آنها حول فناوری می‌چرخد. من خود استاد یک حوزه فنی هستم اما باید بدانیم وقتی صحبت از رشد علمی می‌شود ابتدا باید درک قوی از مشکلات تولید علم داشته باشیم تا آن گاه بدانیم که چرا از هر ۸۰۰ مقاله ما فقط یکی منجر به تولید اختراع می‌شود. وقتی سیاستگذاران علمی ما با مراکز علمی مهم دنیا آشنا نیستند، خودشان مانع حرکت علمی می‌شوند و نمی‌دانند یک اختراع برای ثبت بین‌المللی دست کم باید مورد تایید ۵ مرجع علمی بین‌المللی باشد.
اینها علم را فقط در حوزه داخلی می‌بینند. نمی‌دانند من به عنوان دانشمندی که ۲۰ هزار ارجاع دارم در برابر ۳۰۰ هزار ارجاع مقالات یک محقق در دنیا چه قدر کوچکم. یا اگر محققی ۵۰۰ مقاله دارد و اچ ایندکس او ۵۰ است بدان معنی است که خیلی از محققان کار او را ندیده‌اند و بدان ارجاع نکرده‌اند؛ هر چند که امثال من جزو یک درصد محققان برتر دنیا باشند.
بنابراین خیلی فرق است بین من و کسی که دنیا کار او را دیده و بدان ارجاع کرده یا توانسته جایزه نوبل را ببرد. اگر ما به علم خود در این حد استاندارد نگاه کرده و مرجعیت علم در جهان را این گونه طلب کردیم، راه را برای محققان خود باز کرده و حمایتشان کردیم تا به این درجات برسند، آن گاه می‌توانیم صحبت از سیاست علمی درست کنیم و امید داشته باشیم که جامعه علمی ما به شتاب رشد علمی خود ادامه خواهد داد.
به اعتقاد وی، متاسفانه مسوولان ما نمی‌دانند نقطه کور مشکلات کجاست و به کسی هم اجازه ورود نمی‌دهند.
بنیاد ملی نخبگان ، با این شرایط، تا ۳۰ سال دیگر کاری برای نخبگان از پیش نمی‌برد
دکتر دومیری گنجی، بر این باور است که ما در کشور هنوز مرجعیت علمی درست و حسابی نداریم. همه با هم در حال وضع سیاست علمی هستند.
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، عمده توجهش به فناوری است؛ وزارت علوم هم در رقابت با معاونت علمی و فناوری، دغدغه فناوری یافته است و دغدغه‌های علمی خیلی کمرنگ است.
شورای عالی انقلاب فرهنگی سند می‌نویسد و من خود به عنوان محقق کشور که در فهرست پراستنادترین دانشمندان کشور هستم از عاقبت تمام اسناد علمی بی خبرم.
نقشه جامع علمی می‌نویسیم و هر دستگاه کار خود را می‌کند. جالب آن که یک محقق برای پیشبرد کار خود باید همه اینها را هم راضی نگه دارد. من خودم چند سالی که ریاست بنیاد نخبگان استان مازندران را بر عهده داشتم، گرفتار خیلی از مشکلات شده و عاقبت در این سیستم معیوب هضم شدم و خوشحالم که الان به جای کار اجرایی، به کار علمی خود مشغولم.
من هرگز به این نتیجه نرسیدم که با این سیاستهای دیکته شده، بتوان کاری برای نخبگان انجام داد. بنابراین معتقدم بنیاد ملی نخبگان اگر ۳۰ سال دیگر حضور داشته باشد، با این شرایط، کاری برای نخبگان از پیش نمی‌برد!
بنیاد ملی نخبگان از معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری جدا شود
دکتر دومیری گنجی با اشاره به لزوم ارائه برنامه‌های جدی و صرف وقت کافی برای شناسایی و حفظ نخبگان اظهار کرد: به نظرم بنیاد ملی نخبگان در هر دولتی که باشد، باید از معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری جدا شود تا به معنای واقعی به امور نخبگان رسیدگی شود. چون وظایف ذاتی این دو متفاوت از یکدیگر است. رشد علمی وقتی اتفاق می‌افتد که بزرگان علم کشور تکریم شوند و شایسته‌سالاری حاکم شود. این درحالیست که ما در حوزه علمی، یا قوانین خوبی نداریم یا قوانین خوب را درست اجرا نمی‌کنیم.
پژوهشگران در دانشگاه‌ها مورد حسادت و بی مهری بسیار زیادی قرار می‌گیرند
عضو هیات علمی دانشگاه ادامه داد: حفظ نخبگان توسط ما استادان دانشگاه‌ها که مسوولیت پرورش دانشجویان برتر و مستعد را داریم در فضای فعلی کار بسیار سختی است. شما می‌دانید نخبه‌ای که برود برنمی‌گردد. پس نخبه‌ای که مانده است را باید حفظ کرد و مانع رفتنش شد.
آخرین وصیت بسیاری از کسانی که در دفاع مقدس شهید شدند و چند تن از آنها همرزمان من بودند، آن بود که ایران را تنها نگذارید. من و تمام کسانی که به این وصیت‌ها پایبندیم، می‌‌مانیم؛ اما آیا مسؤولی هست که بگوید چرا من به عنوان دانشمند یک درصد برتر و کسی که تمام زندگی‌اش را وقف کار علمی برای این خاک و سرزمین کرده، باید ۶ سال درگیر ارتقای خود از دانشیاری باشم؛ آن هم درگیری جدی که فکر می‌کنم برای کمتر کسی چنین اتفاقی افتاده باشد. برای ارتقا از مرتبه دانشیاری، داشتن دو یا سه مقاله لازم است اما من با اسناد علمی فراوان، مشکلات جدی داشتم. معتقدم پژوهشگران مورد حسادت و بی مهری بسیار زیادی قرار می گیرند!
اجازه نمی‌دهند حتی فکر علمی‌ات را مطرح کنی!
وی خطاب به سیاستگذاران و مسوولان علمی کشور گفت: چرا در سیاست علمی مهره‌های درجه یک علمی کشور به بازی گرفته نمی‌شوند؟ آیا در هیچ دوره‌ای شاهد بوده‌ایم که مهره‌های علمی کشور در تصمیمات مهم علمی به مشارکت گرفته شوند؟ یا ما یک سری مهره‌ها داریم که مدام در یک زنجیره می‌چرخند. چرا نباید خون تازه‌ای وارد رگهای سیاست علم کشور شود؟
در شهرستانها که وضع حتی بدتر است. پروژه‌های مهم را به شهرستانها نمی‌دهند. خدا می‌داند که اگر به محققان فضای کافی برای حضور و امکانات لازم را داده بودند، با این همه فداکاری محققان، ما الان در کدام مرتبه علمی جهان بودیم. شما شک نکنید که اگر مسوولان، دانشمندان تراز اول کشور را نه در شعار، بلکه به شکل عملی در سیاستها مشارکت داده بودند خیلی از مشکلات را شاهد نبودیم. اما الان حتی اجازه نمی‌دهند فکر علمی‌ات را مطرح کنی!
محققان در داخل مجموعه خودشان غریب‌ترند!
دکتر دومیری گنجی ادامه داد: فضای علمی طوری همراه با رقابتهای منفی است که من جرأت ندارم برای دانشجوی دکتری تز تعریف کنم. فضای دانشگاه خیلی این اجازه را به شما نمی‌دهد؛ در حالی که نظریه تخصصی من و کتابهایم بدون هیچ مشکلی در انتشارات مهمی مثل الزویر، کمبریج و …. چاپ می‌شود، در فضای دانشگاه جرات بیرون آوردن کتابهای خودم را ندارم.
محققان در داخل مجموعه خودشان غریب‌ترند! خیلی از اوقات حتی من استاد تحت تهمت و حمله قرار می‌گیرم؛ چون رقبا به جای تشویق دانشجویان به آنها فشار می‌آورند با فلان استاد کار نکنند. من خود به چشمم دیدم دانشجویم از اتاق یکی از استادان با چشم اشکبار بیرون آمد چون روی او فشار بود که با من کار نکند. همین دانشجو برای ادامه تحصیل سرانجام به هلند رفت و الان عضو هیات دانشگاه «دلف» است.
شاخه‌هایی که به یک محقق برتر وصل می‌شود را قیچی میکنند!
وی با بیان این که بیماری‌های علم در کشور ما اساسی است و باید فکر جدی برای آن کرد در تشریح آنچه که «مشکلات متعدد محققان و دانشمندان در دانشگاه‌ها» خواند گفت: اگر نقدی در کار باشد، اکثر شاخه‌هایی که به یک محقق برتر وصل می‌شود را قیچی میکنند؛ اعم از دانشجو، امتیاز پژوهشی و …! دانشجویی که در دنیا ساینتیست معرفی می‌شود این جا نمی‌تواند از طرح خود در آرامش فکری دفاع کند. چه قدر مقام معظم رهبری درباره تکریم استادان دانشگاه و دانشمندان کشور در سخنرانی‌های مختلف تذکر دادند و آن را مساله‌ای مهم دانستند؟
من سؤال دارم که چه طور یک استاد بازنشسته، ریاست یک دانشگاه را بر عهده می‌گیرد و محققان تراز اول آن دانشگاه در همان شرایط و نیاز، دیده نمی‌شوند؟ یا چه می‌شود که دولت و مجلس ، برای سکانداری وزارت علوم، کسی را از حوزه وزارت بهداشت انتخاب میکنند؟ آیا وزارت علوم هیچ دانشمند و طلایه‌دار علمی در مجموعه بزرگ خود ندارد؟ آیا هیچ دانشمندی در وزارت علوم شناخته شده نیست؟ به علاوه، در وزارت علوم، حتی در بسیاری از بخشهای دیگر به جز جایگاه وزارت، محققان به عنوان مهره‌های ارزشمند، به بازی گرفته نمی‌شوند. به جز یک یا دو دانشگاه خاص، روسای هیچ دانشگاهی از دانشمندان یک درصد برتر که در حوزه علمی سرآمد آن دانشگاه باشند، نبوده است. آن وقت شما انتظار دارید که طلایه‌داران علم کشور عقب‌نشینی نکنند و شتاب رشد علمی اتفاق بیفتد؟
رؤسای برخی دانشگاه‌ها حتی از تقدیر خشک وخالی دانشمندان خود هم بیم دارند!
دانشمند پراستناد حاضر در فهرست یک درصد برتر مهندسی جهان گفت: جالب تر آن که اگر دانشمند یک درصد برتر در یک دانشگاه، به یک موفقیت علمی دست یابد، مسؤولان برخی دانشگاه‌ها حتی با یک کاغذ خشک و خالی هم از او تقدیر نمی‌کنند. چرا؟ چون من استاد اگر رنج علمی نکشیده باشم و ندانم درد یک محقق چیست و برای رسیدن به یک موفقیت جهانی چه مشکلاتی را تحمل می‌کند و به مسؤولیتی در دانشگاه رسیده باشم، می‌توانم ریشه علم را در آن جا بخشکانم و از این که دانشمندان آن دانشگاه به موفقیتهای علمی جهانی برسند بیم دارم. قبول کنید زجری که یک محقق برتر از حضور یک فرد نابرده رنج در بالای سرش می‌کشد سخت است و باید درختان خشکیده را از جامعه علمی پاک کرد. چون درختان خشکیده مانع رشد درختان دیگر می‌شوند بویژه این که درختان خشکیده ادعاهای بیشتری هم دارند. افرادی که دچار رکود علمی هستند واقعا به محققان ضربه می‌زنند و مزاحم شاخه‌های تازه هستند و تحملشان برای محققان دشوار است.
عضو هیات علمی دانشگاه نوشیروانی معتقد است برخی مسؤولان علمی واقعا در این وادی نیستند که یک نفر وقتی فدایی علم شده ، چه رنجی را تحمل کرده است؟ زندگی خیلی از آنها به مرحله بحرانی رسیده است. اگر داشتن هر مقاله برای محقق را معادل صرف یک ماه زمان بدانیم، محققی که ۲۰۰ سند علمی Document/ داشته یعنی ۲۰۰ ماه زمان صرف کرده است و برای هزار سند علمی یعنی هزار ماه رنج کشیده است؛ یعنی فردی مثل دکتر گنجعلی، دانشمند پراستناد کشور برای ۷۵۰ سند علمی، شاید ۷۵۰ ماه از خانواده دور بوده؛ به عبارتی در بین خانواده بوده اما در واقع نبوده و عمرش را صرف تلاش علمی کرده است.
نمی‌گذارند به حق و حقوق شخصی خود در کتب منتشره علمی برسیم!
دکتر دومیری گنجی در بیان دیگر علل وضع موجود گفت: اگر سیاسیون با دانشمندان کاری نداشته باشند و علم را سیاست زده نکنند، علم ما درخت تنومندی خواهد شد که کشور را از بسیاری از مشکلات رهایی می‌بخشد. متاسفانه سیاست های غلط علمی در دانشگاه‌ها سبب شده است که یک محقق حتی به حق و حقوق خودش هم نرسد. مثلا اگر کتابی بنویسد که ۱۰ درصد قیمت آن حق نویسنده باشد، در داخل نمی‌تواند راحت به این حق و حقوق خود برسد؛ چون مانع ایجاد میکنند و سیاست‌زدگی مسیر علمی را بسته است . ولی می‌بینیم در خارج از کشور کتاب علمی که منتشر می‌شود نویسنده محقق، راحت به حق و حقوق خود می‌رسد و می‌تواند با درآمد آن کتاب حتی زندگی‌اش را اداره کند، یا تعداد زیادی دانشجو را تحت حمایت علمی قرار دهد.
من ۹ سال (۲۰۰۸ – ۲۰۱۶) است که جزو ساینتیست‌های بین‌المللی هستم ؛ هنوز فضای مناسبی را در کشور نیافته‌ام که بتوانم از دانشمندان دیگر دعوت کنم یا با همین گرنت‌هایی که ایجاد کرده‌اند بتوانم کار علمی کنم؛ چرا که اگر گرنتی هم در کار است آن قدر دردسر دارد که نمی‌توانی بموقع از آن بهره بگیری؛ در نتیجه باید از جیب خودم دانشجوی دکتری را که ۱۵۰ مقاله و ۱۰ کتاب خارجی دارد مورد حمایت قرار دهم تا دست کم چرخ زندگی‌اش بچرخد و کار علمی انجام دهد.
بین محققان جنگ داخلی پنهان راه انداخته‌اند!
وی در بخش دیگری از این گفت‌‌‌و‌گو به یک نکته مهم بنیادی نیز اشاره کرد و گفت: متاسفانه سیاستگذاران در فضای علمی کشور به گونه‌ای عمل کرده‌اند که محققان از ارجاع دادن به مقالات یکدیگر ابا میکنند و این یک مشکل مهم فرهنگی در حوزه علمی ماست. چون ما در بخش داوری مقالات با مشکلات مختلفی مواجهیم و یک محقق بر این باور است که ارجاع به مقاله محقق دیگری به سبب افزایش ارجاعات، موجب ارتقای او و حذف خودش می‌شود. در بخش داوری، گاهی متاسفانه مقالات محققان را رد میکنند تا رقیب بالا نیاید؛ به عبارتی یک جنگ پنهان بین محققان برای ارتقا و امتیاز راه انداخته‌اند؛ درحالیکه در کشورهای پیشرفته مقالات را خیلی راحت اصلاح میکنند و طی فرایند درست داوری، مقاله را به سرانجام می‌رسانند و زمینه رقابت منفی بین محققان را فراهم نمی‌کنند و برای مقالات جنگ داخلی راه نمی‌اندازند.
زنجیره‌های بسته مانع فعالیت پویای علمی شده‌اند
وی با اشاره به برخی زنجیره‌های بسته که مانع فعالیت پویای علمی می‌شوند گفت: برای اولین بار که به عنوان ارزیاب ژورنال‌های داخلی انتخاب شدم ، دریافتم که خودشان هم ادیتور و هم ارزیاب هستند یعنی یک زنجیره کاملا بسته و این زنجیره چنان بسته است که مثلا دانشگاه تهران ۹۰ ژورنال علمی دارد و دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل نمی‌تواند یک ژورنال علمی هم داشته باشد و معنای این حرف مرا محققان خوب می‌فهمند.
نباید در مسایل علمی حرص و طمع بی‌جا داشت
دانشمند بین‌المللی ایران در حوزه مهندسی در ادامه گفتوگوی خود با اشاره به این که استقلال اولین هدف انقلاب اسلامی بوده و اولین استقلال کشور استقلال علمی است گفت: ما پایه و اساس استقلال علمی خود را درست نچیده‌ایم. در حال حاضر ما چه تعداد ژورنال علمی معتبر در انتشارات مهم جهانی داریم یا محققان ما در چند ژورنال معتبر بین‌المللی نقشهای اصلی مثل ادیتور را ایفا میکنند؟
وی با ذکر مثالی از مشکلات فرهنگی حوزه علم در کشور گفت: ما حتی اگر به این فرصت‌های علمی هم دست یابیم نمی‌دانیم از آن چه طور بهره ببریم و مطابق با فرهنگ علمی درست، رفتار کنیم. مثلا ژورنال یک دانشگاه معتبر کشور توانست در انتشارات الزویر منتشر شود. محقق مسؤول در این ژورنال آن قدر از خودشان مقاله چاپ کرد که پس از ۶ ماه این ژورنال را حذفش کردند! نباید در مسایل علمی حرص و طمع بی‌جا داشت.
دکتر دومیری گنجی همچنین در مثالی دیگر یادآور شد: زمانی که نماینده اسکوپوس را به ایران دعوت کرده بودند از آن جایی که ما در کشور مجبوریم سالی ۲۰ میلیارد بدهیم و مقالات آنها را خریداری کنیم من در دیدار با ایشان موضوع امکان گرفتن ژورنال توسط کشور خودمان را مطرح کردم که پاسخ داد سطح علمی شما هنوز بالا نیست. محققان ما هنوز در حد ادیتور ژورنال‌های معتبر جهان نیستند. چون خیلی ها نمی‌توانند مقالاتی بنویسند که تبدیل به کتاب و مرجع جهانی شود. برای کتاب مرجع نوشتن لازم است ۳۰ درصد ریفرها متعلق به محقق نویسنده باشد. حتی باید گفت معدودی از محققان ما که کتاب مرجع خارجی دارند و ادیتور ژورنال‌های معتبر جهانی هستند نتوانسته‌اند سردبیر این ژورنال‌ها بشوند و نهایتا همه ما فعلا عضو هیات تحریریه این ژورنال‌ها هستیم ؛ اما اگر موانع علمی نبودند ما توان آن را داشتیم که خیلی جلوتر حرکت کنیم. محققان باید بتوانند در ژورنال‌های مهم و معتبر جهانی حضوری موثر داشته باشند.
کسب رتبه ۶۰۰ توسط یک دانشگاه معتبر کشور چه کار بزرگی است؟
به گفته این دانشمند پراستناد مهندسی کشور، این که صرفا ۲۰۰ یا ۳۰۰ محقق حاضر در فهرست دانشمندان یک درصد برتر جهان داشته باشیم، آن هم نه در رده‌های ابتدایی و بالای فهرست کافی نیست؛ چون فهرست دانشمندان یک درصد برتر ۲۳۷۰ نفر است و ما در آخر این فهرست جا داریم. درحالی که می‌توانیم با حذف موانع دست و پاگیر علم در کشور جزو دانشمندانی شویم که مقالاتشان دنیا را در حوزه‌ای از علم متحول می‌کند . اگر راه را بستیم و نخبه را در قفس نگه داشتیم و نگذاشتیم که پر و بال بگیرد امکان رفتنش خیلی زیاد است.
وی همچنین با تاکید بر این که در سیاست علمی باید جایگاه واقعی علم ایران در جهان را به شکلی آبرومند ببینیم نه آن که خود را با کشورهای نه چندان قوی منطقه مثل ترکیه مقایسه کنیم گفت: اگر به قدرت علمی خود در جهان فکر می‌کنیم باید وقتی اعلام می‌کنیم که چند دانشگاه معتبر ما در فهرست دانشگاه‌های برتر جهان قرار گرفته‌اند، در کنار آن بگوییم که مثلا کسب رتبه ۶۰۰ برای یک دانشگاه کشور در این فهرست چه مشکلی را حل می‌کند؟ آن دانشگاه، چه کار بزرگی را انجام داده است؟ آیا صرفا ورود به فهرست اهمیت دارد یا این که کاری کنیم جزو ۱۰ دانشگاه و یا دست کم ۱۰۰ دانشگاه اول جهان باشیم؟ این که خود را در منطقه و دائما با ترکیه مقایسه کنیم هنر نکرده‌ایم! چون پیشتازی بر ترکیه کار بزرگی نیست و ما ظرفیتمان بسیار عالی‌تر از اینهاست. در کشور محققان بسیار قوی داریم که ترکیه آنها را در اختیار ندارد.
شاخه های علمی دانشمندان تراز اول کشور قطع شود، شرایط به ۳۵ سال پیش بازمی‌گردد
به اعتقاد دکتر دومیری گنجی، سرعت رشد علم در دنیا آن قدر بالاست که اگر همین فضای بسته علمی ما ادامه داشته باشد، و اساتید تراز اول کشور نتوانند شجره علمی داشته باشند، یعنی دانشجویان مستعد را پرورش دهند و شاخه‌های علمی این اساتید قطع شوند، کشور به شرایط ۳۵ سال پیش باز می‌گردد.یعنی ۳۵ سال هزینه کردیم و دانشمندان یک درصد برتر را پرورش دادیم و با عقب‌نشینی طلایه‌داران علم همه چیز به عقب برمی‌گردد.
می‌دانید که دنیا نیروهای علمی را قبول دارد که حرفی برای گفتن داشته باشد پس باید این سرمایه‌های عظیم را پس از آن همه هزینه‌های سنگین ، برای کشور حفظ کرد. دانشجویانی که استادان تراز اول کشور را تربیت میکنند امروز بهترین و ارزشمندترین جایزه‌های جهانی را می‌گیرند و به مقام علمی بالایی در جهان می‌رسند. ما چه کم داریم که مانع این رشد علمی برای کشور می‌شویم؟ همین دانشجویانی که به این مقام در جهان می‌رسند بی‌تعارف بگویم وقتی وارد کشور می‌شوند صدها حاشیه و مانع برایشان ایجاد می‌کنیم. جلو جنب و جوش این دانشجویان ارزشمند را با ندانم کاری می‌گیریم و آن گاه آنها را هر چند سالی در جشنواره‌ای برنده اعلام می‌کنیم که مثلا ۵۰ میلیون تومان به او بدهیم. در حالیکه یک دانشجوی پست دکتری در خارج فقط ماهانه ۲۰ میلیون تومان دریافت می‌کند.
بگذارید به حق و حقوق علمی شخصی خود برسیم، حمایتها پیشکش!
دکتر دومیری گنجی در توضیح این اظهارات افزود: این بدان معنی نیست که همه باید بروند. اینجا سرزمین آبا و اجدادی ماست و برای حفظ آن شهدایی داده‌ایم که اگر الان بودند، در زمینه علمی هم موفق و اثرگذار بودند. اما منظور از این گلایه‌ها آن است که بدانیم چه عواملی مانع شتاب رشد علمی ما شده است. من به عنوان دانشمند این کشور از مسوولان علمی درخواست می‌کنم مانع رسیدن ما به حق و حقوق خودمان نشوند، حمایتها، پیشکش! بگذارید به حق و حقوق خودمان از محل کتابی که چاپ می‌کنیم برسیم . شما کاری می‌کنید که محققان منزوی شوند!
تمسخر تحقیقات در دانشگاه درد بزرگی است!
وی گفت: وقتی نتوانید در دانشگاه که یک محیط علمی است ، وضعیت علمی را بدرستی نقد کنید و این فرصت را ندهند، از طلایه‌داران علم چه انتظاری دارید؟ ما انتظار داریم کسی به ریاست یک دانشگاه منصوب شود که از نظر علمی سرآمدترین باشد. این درد بزرگ که مسؤولی در دانشگاه، مقاله یا تحقیق بنیادی یک محقق را به تمسخر می‌گیرد و خودش مانع جنب و جوش علمی در دانشگاه می‌شود را به کجا می‌توان برد؟
سفره علمی را برای جوانان بزرگتر نکرده‌ایم
این دانشمند کشور افزود: من دانشجویانی دارم که در صداقت و عرق به وطن هیچ چیز از رزمنده‌های دفاع مقدس کم ندارند و امروز در کارزار علمی همان میکنند که شهدا برای حفظ این خاک کردند. اینها ادامه همان نسل هستند. این دانشجویان دوست دارند در کشور بمانند و خدمت کنند. اما با آنها رفتاری می‌کنیم که کمتر کشور پیشرفته علمی با دانشجویانش می‌کند. گروه خاصی سر سفره علمی نشسته‌اند؛ این سفره را هرگز بزرگتر نکرده‌ایم که جوانان بیایند و خود را نشان دهند. فردی که سالهای سال عضو هیات علمی بوده چرا میدان را به جوانان بدهد؟
انتهای پیام
با سلام عرض ادب: جانا سخن از زبان ما مي گويي، وقتي مقام ارشدي در كشور، مقالات بين المللي آي اس آي را شرك مي داند و مي گويد از اين شركها دست برداريد، نبايدانتظار حمايت از علم و عالم داشت.