با انتشار نتایج هراس‌انگیز و هشداردهنده مطالعه گسترده جهانی« Global Health Effects of Overweight and Obesity » بر روی شیوع اضافه وزن و چاقی که نشان داد این دو پدیده با رشد دو برابری در ۷۳ کشور جهان و گرفتار کردن بیش از ۲ میلیارد نفر (معادل ۳۰ درصد جمعیت جهان) بحران جدی پیش روی نظام سلامت است، انتظار می‌رود مطالعات زیادی بر روی «مداخلات موثر بر شیوه زندگی، به ویژه بر روی بهبود برنامه غذایی و فعالیت بدنی و نیز مداخلات دارویی برای درمان چاقی» متمرکز شوند.
در ادامه انتشار دو گزارش پیشین «دیده‌بان علم ایران» از نتایج این مطالعه مهم جهانی – منتشر شده در «نیوانگلند» معتبرترین مجله پزشکی جهان – در قالب عناوین: «چاقی در ایران هراس‌انگیز شد/چاقی در زنان ایرانی به شدت رو به افزایش است» و «عوارض چاقی و اضافه وزن ۳۰ درصد جهان را گرفتار کرد/ مصر و آمریکا رکورددار شیوع چاقی شدند» بخش سوم این گزارش به شیوه‌های درمان چاقی و اضافه وزن می‌پردازد.
دکتر رضا ملک‌زاده
سه روش شناخته شده برای درمان چاقی و اضافه وزن
دکتر رضا ملک‌زاده، استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران و فوق‌تخصص بیماری‌های گوارش و کبد که از نویسندگان اصلی این مطالعه جهانی بوده است، در این باره به خبرنگار دیده‌بان علم ایران گفت: به طور کلی سه روش شناخته شده برای درمان چاقی و اضافه وزن در افراد بالغ وجود دارد: مداخلات بر روی شیوه زندگی، درمان دارویی، و جراحی معده.
به گفته وی، مطالعات زیادی بر روی مداخلات موثر بر شیوه زندگی، به ویژه بر روی بهبود برنامه غذایی و فعالیت بدنی انجام شده است که نتایج آنها نشان داده‌اند با مداخلات متمرکز به مدت دست کم یک سال، وزن بدن به طور متوسط ۵ تا ۱۰ درصد کاهش پیدا می‌کند و مداخلات با شدت کمتر، در بستر خدمات اولیه سلامت، اثربخش نیستند. با گذشت زمان، وزن مجددا تا حدودی افزایش پیدا می‌کند، حتی در صورتی که درمان ادامه پیدا کرده باشد.
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه داد: مطالعات کارآزمایی بالینی نشان داده‌اند که اثر مداخلات متمرکز در کوتاه مدت ممکن است در نژادها و قومیت‌های مختلف تفاوت داشته باشد ولی با گذشت زمان این تفاوت‌ها از بین می‌روند.
درمان دارویی تا کجا موثر است؟
رییس پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران در ادامه گفت: اضافه شدن درمان دارویی برای افرادی که با مداخلات بر روی شیوه زندگی موفق به کاهش وزن نمی‌شوند، در ابتدای درمان اثربخش است. علاوه بر کاهش وزن ناشی از بهبود شیوه زندگی، با اضافه شدن درمان دارویی، وزن به طور متوسط ۳ تا ۹ درصد (در مجموع بین ۸ تا ۲۰ درصد) کاهش پیدا می‌کند.
دکتر ملک‌زاده گفت: درمان دارویی علاوه بر بهبود شیوه زندگی به مدت دست کم یک سال از مداخلات منحصر به شیوه زندگی از نظر بالینی اثربخش‌تر است. میزان کاهش وزن در ابتدای درمان (۱۲ هفته اولیه) پیش‌گویی کننده اثربخشی مداخلات در درازمدت است و می‌تواند برای بازبینی برنامه درمانی مورد استناد قرار گیرد.
جراحی معده موثرترین درمان در درازمدت است
فوق تخصص بیماری‌های گوارش و کبد گفت: جراحی معده موثرترین درمان در درازمدت است. انواع جراحی اثرات متفاوتی دارند. جراحی بای پس معده موثرتر از برداشت معده است. گذاشتن حلقه دور معده از طریق لاپاروسکوپی در دراز مدت کمترین اثربخشی را دارد.
درمان چاقی مفرط نیازمند تیم درمانی مجهز
استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: درمان چاقی مفرط به متخصصین در رشته های مختلف از جمله جراحان، فوق تخصص‌های گوارش، متخصصان چاقی و تغذیه و روانشناسان نیاز دارد. ولی در اکثر جوامع این امکانات وجود ندارد. علاوه بر یک تیم درمانی مجهز، درمان چاقی مفرط به مجموعه ای از مداخلات جراحی و شیوه زندگی و داروهای ضد چاقی نیاز دارد.
دکتر ملک‌زاده اضافه کرد: در افراد چاق مفرط که دچار دست کم یک عامل خطر دیگر هم باشند، جراحی معده می تواند علاوه بر کاهش وزن از عوارض دیگر چاقی نیز پیشگیری کند. این عوارض شامل بروز یا عود دیابت، پرفشاری خون، اختلال در چربی های خون، آپنه در خواب، اختلال های روانی و اجتماعی، عملکرد روزانه و حتی بهره وری کاری هستند
به گفته وی، عوارض شدید پس از جراحی بسیار نادر است و کمتر از ۲ درصد از افراد چاق که نیازمند جراحی و درمان دارویی هستند تحت درمان و مراقبت قرار دارند.
داستان متفاوت درمان چاقی کودکان
فوق تخصص بیماری‌های گوارش و کبد درمان چاقی در کودکان را دارای داستان متفاوتی می‌داند.
وی با یادآوری این که مداخلات شیوه زندگی که به مدت دست کم ۵۲ ساعت طی ۱۲ هفته ادامه داشته باشند معمولا اثربخش هستند ولی اثربخشی مداخلات بین ۲۶ تا ۵۱ ساعت در ۱۲ هفته اثربخشی کمتری دارند گفت: برای کودکان کمتر از ۶ سال، مداخلات بر روی شیوه زندگی بین ۱۲ تا ۱۸ هفته اثربخش بوده اند.
مداخلات در بستر خدمات اولیه سلامت و مدارس اثربخشی معنی‌داری ندارند
دکتر ملک‌زاده با بیان این که مطالعات نشان داده اند اثربخشی مداخلات بین نژادها و قومیت های مختلف تفاوتی نداشته است، افزود: شواهد حاکیست که مداخلات در بستر خدمات اولیه سلامت و مدارس اثربخشی معنی‌داری ندارند. شواهدی که نشان دهنده اثربخشی مداخلات مبتنی بر جوامع باشند بسیار معدود هستند.
اثربخشی درمان های دارویی در کودکان مبتلا به چاقی مفرط کمتر از بالغین است
به گفته وی، مطالعات بر روی اثربخشی دارویی در کودکان در مقایسه با بالغین بسیار اندک هستند. در کارآزمایی های بالینی، اثربخشی درمان های دارویی در کودکان بر عکس بالغین از اثربخشی مداخلات بر روی شیوه زندگی بسیار کمتر است. برنامه های غذایی که به دقت و بسته به نیاز کودک تهیه شده باشند اثربخشی خوبی در میان کودکان دچار چاقی مفرط داشته‌اند. علاوه بر این، درمان جراحی معده نیز در کودکان اثربخشی مطلوبی دارد و تا ۳۰ درصد وزن را کاهش می‌دهد ولی تنها شمار بسیار معدودی از کودکان دچار چاقی مفرط تحت این درمان قرار می‌گیرند.
مشکلاتی که برای درمان چاقی پدیدار می‌شوند
دکتر ملک‌زاده تاکید کرد: مطالعات نشان داده‌اند مراقبت‌هایی که از سوی تیم متشکل از متخصصان مختلف ارائه شده باشد، به همراه حمایت خانواده می‌تواند به کاهش و حفظ وزن کودکان و نوجوانان کمک کند. برنامه هایی که توسط تیمی متشکل از متخصصان در رشته های مرتبط تهیه شده باشد، بیشترین اثربخشی را داشته‌اند ولی با مشکلاتی نظیر هزینه بالا، عدم پوشش بیمه، قطع و عدم ادامه برنامه، عدم دسترسی کافی به خدمات و افزایش مجدد وزن پس از خاتمه برنامه مواجه هستند.
وی همچنین افزود: داروهای جدید، ادغام خدمات سطح اول با خدمات سطح سوم، افزایش ارتباطات اجتماعی، و تکنولوژی های جدید ممکن است اثربخشی مداخلات را بهبود بخشند. داروهای جدید ممکن است راه های جدیدی برای مقابله با مجموعه عوامل ژنتیکی، رفتاری، و محیطی در اختیار ما قرار دهند.
تهیه و تنظیم: فرشته هاشمی
انتهای پیام
* نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند