دکتر علی جوان، فیزیکدان نام آور ایرانی و از پایه گذاران لیزرهای گازی (هلیوم – نئون) روز دوشنبه ۲۲ شهریورماه در ۸۹ سالگی درگذشت.
به گزارش خبرنگار دیده‌بان علم ایران، این فیزیکدان برجسته ایرانی تبار که سالها در دانشگاه MIT به تحقیق و تدریس اشتغال داشت به دلیل تحقیقات پیشگامانه در زمینه لیزرها و فیزیک کوانتوم در سطح بین‌المللی شناخته شده بود.
زنده یاد پرفسور علی جوان در دسامبر ۱۹۶۰ نخستین لیزر گازی دنیا که ترکیبی از دو گاز هلیوم و نئون بود و به همین نام نیز معروف است را اختراع کرد و در سال ۱۹۶۴ برای تحقیقات در زمینه لیزرهای گازی، مدال استوارت بالنتاین را از انستیتو فرانکلین و در سال ۱۹۶۶ مدال بنیاد «فه‌نی و جان هرتز» را دریافت کرد.
جوان عضو آکادمی ملی علوم و آکادمی هنر و علم آمریکا و عضو افتخاری مؤسسه تریسته Trieste ایتالیا بود.
این فیزیک پیشه نام آور ایرانی که شاگرد پروفسور جارلز تاونز – برنده نوبل فیزیک ۱۹۶۴ به همراه الکساندر میخایلوویچ پروخورف و نیکولای گنادیویچ یاسوف- بود در سال ۱۹۷۵ مدال فردریک ایوز – مهم‌ترین نشان انجمن نورشناسی آمریکا – را دریافت کرد. در جمله‌ای که در کنار این نشان حک شده‌است از جوان به پاس «پدیدآوردن یک دستگاه نورشناختی (لیزر گازی) با کاربردهای بی‌سابقه در پژوهش‌های علمی» تقدیر شده است.
کسب عنوان Humbolt Foundation Fellow در سال های ۱۹۷۹ و ۱۹۹۵ از دیگر افتخارات پروفسور جوان است که در سال ۲۰۰۷ رتبه دوازدهمین انسان نخبه را در جهان از سوی نشریه تلگراف کسب کرد.
وی که متولد دی ماه ۱۳۰۵ در تهران بود دوران دبیرستان را در مدرسه البرز گذراند. و تحصیلات خود را در دانشگاه تهران آغاز کرد. وی در سال ۱۹۴۸ به آمریکا رفت و تحصیلات خود را در مقطع دکترای فیزیک در دانشگاه کلمبیا ادامه داد. جوان به هنر و به ویژه به موسیقی هم عشق می‌ورزید و در کلاس‌های هنری دانشگاه کلمبیا شرکت می‌کرد. خودش گفته است موسیقی باخ جلوه‌ای از عالم ریاضی است.
جوان در سال ۱۹۵۸ که عضو گروه تحقیقاتی آزمایشگاه بل بود، اصول لیزر گازی را پایه گذاشت. دو سال بعد، دقیقاً در ساعت ۴ و بیست دقیقه بعداز ظهر دوازدهم دسامبر سال ۱۹۶۰ درحالیکه برف سنگینی شروع به باریدن کرده بود، موفق شد لیزر گازی هلیوم – نئون را ابداع کند که «ویلیام به‌نت» و «دونالد هه‌ریوت» هم در این اختراع با وی همکاری داشتند.
جوان فردای آنروز لیزر گازی را بوسیله فرستادن پیغامی تلفنی امتحان کرد و برای نخستین بار در تاریخ، یک مکالمه تلفنی به وسیله یک لیزر نوری انجام شد. تاریخ دقیق آن رویداد، ۱۳ دسامبر سال ۱۹۶۰ بود.
هنگامی که علی جوان کار روی لیزر گازی را آغاز کرد، استاد وی – چارلز هارد تاونز – و آرتور لئونارد شالو راهی دیگر را برای دستیابی به لیزر پی گرفتند. نظریه آنها مبنی بر این اساس بود که نور لیزرها را می‌توان توسط مکش با یک منبع نور زیاد استخراج کرد؛ نظریه‌ای که اکنون به عنوان «پمپ کردن لیزرهای نوری» شناخته می‌شود. جوان اما به جای استفاده از یک منبع نور قوی، از جریان‌های برقی که انرژی الکتریکی را تبدیل به نور لیزری می‌کند، استفاده کرد.
وی در سال ۱۹۶۱ با درجه دانشیاری به عضویت هیات علمی موسسه فناوری ماساچوست (MIT) در آمد و در سال۱۹۶۴ به درجه پروفسور ارتقا یافت.
جوان در سال ۱۹۷۱ در نخستین سمپوزیوم لیزر که با حضور جمعی از برندگان جوایز نوبل فیزیک با همکاری دانشگاه صنعتی آریامهر(شریف)، دانشگاه صنعتی اصفهان و دانشگاه MIT در تهران برگزار شددربارهٔ رزونانس‌های اتمی و مولکولی در بیناب نمایی لیزری صحبت کرد و از جمله یادآور شد که امروزه می‌توان پهنای وسیعی از بسامدهای امواج الکترومغناطیس درگسترهٔ کهموج‌ها(ماکروویو) تا فروسرخ دور و فروسرخ نزدیک را ترکیب و مقایسه کرد و با کمک روش‌های شناخته شده، گستره این بیناب را به ناحیه مرئی کشید.
علی جوان در این گردهمایی گفت که امیدوارانه به دنبال آن است که در دههٔ کاربرد بیناب نمایی و دستیابی به دقت در اندازه‌گیری با مرتبه‌های بسیار بالا از این شیوه‌ها بهره‌برداری شود. به گفته وی برای این کار باید به عناصر ساده مثل هیدروژن و هلیونیم بازگشت و بیناب آنها را دوباره بررسی کرد که این کار مطمئناً به تعیین دگربارهٔ ثابت پایای ریدبرگ و دیگر ثابت‌ها و فرایندهای بنیادی با دقتی بیشتر منجر می‌شود و به زودی مقدار نهایی سرعت نور مشخص خواهد شد. امری که در تلفیق با توانایی اندازه‌گیری دقیق بسامد در ناحیه مرئی و فروسرخ منجر به دستیابی به ساعت‌های اتمی بسیار پیشرفته خواهد شد و در نهایت می‌تواند آزمون‌های بهتری در ارتباط با قوانین بنیادین طبیعت و حتی پیش بینی‌هایی از نسبیت عام را به دست دهد.
انتهای پیام
* نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند