جهانگیر درویش، طراح و معمار نام آور ایرانی در سن ۹۱ سالگی درگذشت.
به گزارش خبرنگار دیده‌بان علم ایران، از زنده یاد درویش علاوه بر ورزشگاه ۳۰ هزار نفره تختی (فرح) تهران که معروفترین اثر معماری وی به شمار می رود، ساختمان‌های متعدد دیگری از جمله انستیتوی ملی آموزش در مازندران، مرکز رادیو تلویزیون‌های تهران، بندرعباس، شیراز، ارومیه و تبریز، ساختمان مرسدس بنز در تورین، ویلاهای مسکونی در آمریکا، بازآفرینی مرکز خرید هوستون و پنج ساختمان فروش خودرو برای برندهای کرایسلر، مزدا، تویو تا، رنو، جیپ به یادگار مانده است.
جهانگیر که فرزند سعدالله خان درویش از مبارزان تاثیرگذار نهضت جنگل بود در شهریورماه ۱۳۱۲ در باغ بزرگ پدری در ورامین که بعدها بنای کارخانجات قند ایران شد متولد شد. دوره متوسطه را در دبیرستان‌های البرز و هدف تهران گذراند و دوره مقدماتی دوساله معماری را از سال ۱۳۳۴ تا ۱۳۳۶ در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران به پایان رساند.
درویش در ادامه برای ادامه تحصیل در رشته معماری به ایتالیا رفت و کارشناسی ارشد خود را از دانشکده معماری شهر رم ایتالیا گرفت و دوره دکتری را نیز در سال ۱۳۴۱ در دانشگاه پلی تکنیک شهر تورین ایتالیا به پایان رساند.
فعالیت حرفه‌ای درویش از سال ۱۳۴۱ در ایتالیا، ایران و آمریکا در این رشته آغاز شد. در سال ۱۳۴۴ درویش مؤسسه معماری درویش را در تهران و در سال ۱۳۶۲ «مؤسسه معماری دکتر درویش» را در ایتالیا تأسیس کرد.
وی طی سال های ۱۳۴۳ تا ۱۳۵۹ در دانشگاه تهران به تدریس مشغول بود. از افتخارات زنده یاد درویش می توان به دریافت جایزه آقاخان به دلیل طراحی مرکز رادیو تلویزیون بندر عباس اشاره کرد.
ورزشگاه تختی (فرح آباد) مانند استادیوم ۱۰۰ هزار نفری آزادی به منظور میزبانی بازی‌های آسیایی سال ۱۳۵۳ ساخته شد.
ورزشگاه مذکور که در قسمت شرق تهران قرار دارد، نخستین مجموعه‌ای است که برای پوشش وسیع آن از سیستم کابلی استفاده شده است. طرح جامع ورزشگاه، معماری ورزشگاه و پوشش آن توسط جهانگیر درویش طراحی شد. محاسبات پوشش فضا توسط فرانسوی‌ها (شرکت B.E.T.CETAC) و مدل‌سازی سیستم کابلی در دانشگاه ساری(Surrey) انگلستان و پلی تکنیک لندن انجام گرفت و سپس اجرای آن پوشش که در ایران تازگی داشت توسط مهندسان و کارگران الجزایری که برای فرانسوی‌ها کار می‌کردند به مرحله اجرا درآمد.
در مورد ورزشگاه تختی، درویش نوآوری‌های زیادی را چه در سامانه پوشش کششی وچه در استخوان‌بندی بتنی طراحی کرده و به اجرا درآورده که در مقایسه با ورزشگاه‌های خارج از کشور هم قابل توجه است.
درویش در این زمینه می‌گوید: «در خردادماه ۱۳۴۵ بر حسب طرح فرح پهلوی در ادامه فعالیت‌هایی که در زمینه معماری اسکلت‌های بخصوص به عنوان آرشیتکت در خارج از میهن خود در ایتالیا داشتم، دست به کار طرح استادیوم سی هزار نفری فرح آباد شدم. نکات دید مشخص در تهیه این طرح بر حسب طرح فرح پهلوی عبارت بودند از نیاز شهر تهران در آن زمان به یک استادیوم که به خصوص دختران در آن فعالیت ورزشی داشته باشند و در آینده برای فعالیت ورزشی وسیع‌تر قابل استفاده باشد، ایجاد استخوان‌بندی ساختمانی که با تازه‌ترین تكنيک‌ها و مصالح و ادامه‌ی فعالیت‌های آرشیتکت در خارج از ایران باشد و بلاخره پیش‌بینی این استادیوم در مجموعه‌ای که برای فعالیت‌های مختلف ورزشی شهر تهران تا ۱۰ سال بعد قابل گسترش باشد. طبق اوامر، طرح مقدماتی استادیوم سی هزار نفری در یک مجموعه‌ی ورزشی براساس آمارهای تهیه شده از تمام منابع موجود در مردادماه ۱۳۴۵ به عرض رسید و طرح اجرائی استادیوم سی هزار نفری آغاز شد.»
نکات فنی طرح
ایده کلی طرح استادیوم به صورت نعل اسبی طرح شده است به طوری که تمام تماشاگران در یک طرف و پشت به غرب قرار گیرند و در قسمت شمال و جنوب هم با حداقل جا ادامه پیدا کند. علت اساسی وقت برگزاری حداکثر مسابقات از ساعت ۲ بعداز ظهر به بعد بود که تمام تماشاگران مسابقه تا آنجا که ممکن است در شرایط مساوی و خلاف نور خورشید قرار گیرند.
از طرف دیگر این راه‌حل امکان خواهد داد که برای نمایشات ملی و نمایشات در شب از جهت شرق زمین اصلی مسابقات به عنوان يک صحنه عظيم استفاده شود. ضمنا همان طوری که هدف اساسی طرح بود برای جایگاه بینندگان پوششی که تقریبا بیش از دو سطح جایگاه را سایه بگیرد با پوششی کابلی طرح شد. در قسمت زیر پلکان تماشاگران برای استفاده از این ساختمان در تمام فصول و با آمیختن استفاده از عناصر مختلف استخوان‌بندی استاديوم، يک ژيمنازيوم بزرگ طرح شد.
این ژیمنازیوم حدود سه متر از سطح همکف بالاتر قرار گرفته طوری که در ارتباط استادیوم با ورودی‌ها به صورت یک فضای سرپوشیده ورودی باشد پوشش آن هم با سیستم کابلی است و ارتباط مردم از خارج به داخل استادیوم به کلی با ارتباط ورزشکاران از خارج به داخل رختکن‌ها و زمین ورزشی مجزا بوده و هیچ گونه تقاطعی ندارد علاوه بر آن ارتباط جایگاه مخصوص با ورودی‌های مردم کوچکترین تلاقی ندارد چون دیوارهای بلند پلکان بینندگان به صورت جداره‌های نازک با بتن مسلح و با عناصر تقویت کننده عرضی پیش‌بینی شده است تا حداقل مصالح در اجرای آن مصرف شود و به علت ارتفاع زیاد این جدارهای نازک لازم بود که در نقاطی يک اتصال محکم در ارتفاع مناسب داشته باشند.
این نقطه اتصال اصلی جدارها به موازات رشد ارتفاع آنها از حداقل تا حداکثر ارتفاع حدود (جایگاه) مخصوص حرکت میکرد این خط به صورت يک منحنی که نزديک به يک سهمی است از کوتاه‌ترین نقطه مقابل ورودی مردم و به طرف (شرق) تا بلندترین نقطه‌ی جایگاه مخصوص در ارتفاع ۲۸٫۳۵ متر ادامه دارد.
محاسبات اسکلت بتنی این عنصر اتصالی جداره‌ها که به صورت دو تیر موازی یکدیگر و يک دال بتنی بین آنها است نشان می‌دهند که این عنصر قابل استفاده برای يک راه اتومبیل رو (وسیله سنگین ) با تمام ضرایب اطمینانی است. بهمین دلیل از این رمپ با عرض بیش از سه متر برای رسیدن به زیر جایگاه مخصوص با خودرو استفاده شده که از آنجا با دو رمپ پله به جایگاه مخصوص وارد می‌شوند و به این طریق سعی شده که از تمام عناصر استخوان‌بندی استفاده‌های متفاوت بشود که در مصرف مصالح حداکثر صرفه‌جویی شود.
اواسط مهرماه امسال در پی درگذشت هشیار نوشین، استاد دانشگاه Surrey انگلستان و از پیشگامان حوزه سازه های فضاکار در جهان، برخی رسانه های فارسی زبان داخل و خارج کشور به اشتباه از وی به عنوان طراح سازه استادیوم تختی (فرح آباد) یاد کردند که دیده‌بان علم ایران در گزارشی با عنوان «درویش» یا «نوشین»؛ طراح سازه استادیوم تختی کیست؟به این مساله پرداخت.
انتهای پیام
علی شمس
* نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند