در نخستین رویارویی علمی موافقان و مخالفان تراریخته چه گذشت؟

در حالی که مخالفان تولید محصولات تراریخته در کشور طی چند ماه اخیر، جنجال رسانه ای گسترده ای را علیه این فناوری در کشور دامن زده و می کوشند با انتشار مطالب غیرواقع و ادعاهای مغایر با مستندات و یافته های موثق علمی و ادبیاتی کاملا غیرعلمی با تشویش اذهان عمومی، مسوولان دولتی و نمایندگان مجلس را به اعلام مخالفت و عدم حمایت از توسعه فناوری بومی مهندسی ژنتیک کشاورزی وادارند، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در اتفاقی کم سابقه شاهد حضور یکی از مخالفان محصولات تراریخته در مناظره ای با حضور رییس انجمن ژنتیک ایران و از مدافعان جدی توسعه این فناوری در کشور بود.

به گزارش خبرنگار دیده‌بان علم ایران، جلسه مناظره دکتر علی متولی زاده اردکانی که با عنوان دبیر انجمن زیست فناوری سلامت ایران در مخالفت با محصولات تراریخته در  سالن خاکشناسی پردیس کشاورزی دانشگاه تهران رودرروی دکتر تولایی – رییس انجمن ژنتیک ایران – قرار گرفته بود از این جهت کم نظیر است که مخالفان توسعه این فناوری در کشور اغلب از مناظره مستقیم با دانشمندان موافق این فناوری نه فقط در محیط های علمی و دانشگاهی که حتی در رسانه های بی طرف در این زمینه خودداری کرده‌اند.

صدا و سیما هم تنها در شرایطی توانسته اعتماد مخالفان این فناوری را برای مباحثه ای رودررو با موافقان این فناوری جلب کند که هفته ها بخش های مختلف خبری خود را به جوسازی و انتشار اخبار یکسویه و غیرواقع در جهت هراس افکنی علیه این فناوری اختصاص داده و به آنها اطمینان داده که در باصطلاح مناظره ای که برگزار خواهد شد نه تنها مجری برنامه که تهیه کننده و عوامل پشت صحنه با دریافت و پخش مستندات جعلی و گزارشهای جهتدار تخریبی با تمام قدرت در کنار مخالفان این فناوری خواهند بود!

برگزاری نخستین نشست از سلسله مناظره ها پیرامون محصولات تغییریافته ژنتیکی (تراریخته) را که روز گذشته به همت انجمن علمی دانشجویی مهندسی زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه تهران برگزار شد از جهتی دیگر می توان نشان از افزایش اعتماد به نفس و امیدواری مخالفان این فناوری در کشور دانست که در سایه جنگ رسانه ای تمام عیار علیه فناوری تولید محصولات تراریخته و موفقیت نسبی آنها در همراه کردن برخی قانونگذاران در جهت مخالفت با بند مربوط به الزام توسعه کشت تراریخته در لایحه قانون برنامه ششم توسعه حاصل شده است.

دکتر تولایی در جلسه مناظره پیرامون محصولات تغییریافته ژنتیکی با بیان اینکه مدتی است بحث محصولات تراریخته در کشور مطرح شده است گفت: بهترین جایی که می‌توان در این مورد صحبت کرد دانشگاه است و از بابت برگزاری این مناظره در پردیس کشاورزی دانشگاه تهران خرسندم.
تولایی ادامه داد: ما برای پیشرفت کشور نمی‌توانیم از تکنولوژی‌های راهبردی غافل و دانش موجود را نادیده بگیریم زیرا اگر این حجم از دانش روز در دنیا را نادیده بگیریم هر روز باید دنباله رو دیگران بوده و به روند وابستگی خود ادامه دهیم.
رئیس انجمن ژنتیک کشور که به عنوان موافق کشت محصولات تراریخته در کشور صحبت می‌کرد افزود: اگر قرار است برای هر دانش نوینی سال‌ها صبر کنیم تا چالش‌های آن حل شود همواره باید در صف مصرف کنندگان باقی بمانیم. یکی از این زمینه‌ها، حوزه کشاورزی است این حوزه در سال‌های اخیر با حرکت در مسیر دانش بنیانی حرکت کرده است و ما نیز باید در این مسیر گام برداریم.
وی با بیان اینکه بازار زعفران در دنیا هشت میلیارد دلار را به خود اختصاص داده است گفت:متاسفانه به دلیل عدم حرکت ما در مسیر کشاورزی دانش‌بنیان، با وجود تولید بیش از ۹۰ درصد از زعفران دنیا در ایران سهم ما فقط به ۵۰۰ میلیون دلار می‌رسد.
تولایی در ادامه به تحولات روز در حوزه پزشکی اشاره و اعلام کرد: امروز دانش پزشکی در مسیر پزشکی مولکولی قرار دارد و بیان ژن همه معادلات پزشکی را به هم ریخته است. در چنین شرایطی رویکرد محتاطانه ما را همیشه در آخر صف نگه می‌دارد و به بن بست می‌رساند.

تولایی افزود: علم و خرد انسان ایجاب می‌کند که ضمن کنترل مخاطرات، راهکارهایی برای ارزیابی ریسک داشته باشد، همانطور که همه داروها عوارض جانبی دارند اما کل مکانیزم آن توسط بشر کنار گذاشته نشده است در حوزه محصولات تراریخته نیز باید بدون نفی یا تایید کلی بررسی مستقلی انجام شود.
این موافق کشت محصولات تراریخته در ایران ادامه داد: ما در کشور سالانه به ۳۰۰ میلیون تن غذا نیاز داریم اما ظرفیت تولید فقط ۱۰۰ میلیون تن از آن را داریم، بنابراین برای رفع خلا موجود باید از دانش‌های موجود استفاده و به خود اتکایی برسیم.

در ادامه این مناظره دکتر علی متولی زاده اردکانی که به عنوان مخالف کشت محصولات تراریخته صحبت می‌کرد خاطرنشان کرد: محیط دانشگاه بهترین جایی است که می‌توان در مورد یک موضوع شفاف صحبت کرد، ما باید به دنبال حقیقت باشیم حتی اگر به ضرر خودمان باشد.

متولی زاده علت حساسیت بر موضوع تراریخته را عدم پیشرفت علم زیست شناسی و ناتوانی در بررسی مخاطرات کشت محصولات تراریخته عنوان کرد و گفت: غرب به مدت ۲ قرن به صورت سیستماتیک به زیست شناسی پرداخته است اما در ایران با این مقوله بسیار مهم ضعیف برخورد شده و زمینه علمی کاملا شفافی در مورد آن وجود ندارد.
دبیر انجمن زیست فناوری کشور با بیان اینکه براساس دیدگاه تکاملی اگر ما در جایی از حیات تغییر ایجاد کنیم کل حیات تحت تاثیر آن موضوع قرار خواهد گرفت خاطرنشان کرد: حتی اگر در ژن یک باکتری هم تغییر ایجاد شود باید منتظر تبعات آن در دیگر موجودات نیز باشیم.

متولی زاده ادامه داد: ساختار فکری در هنگام دستکاری ژنتیکی باید طوری باشد که به همه تغییرات احتمالی فکر کند، چه کسی می‌تواند تضمین کند که تغییر یک ژن، کل زیست بوم یک منطقه تحت تاثیر منفی قرار نگیرد.

این مخالف کشت محصولات تراریخته در کشور افزود: متاسفانه در ایران چنین نشان داده می‌شود که این تغییرات به نفع جامعه است در حالی که چنین نیست زیرا هیچ کس نمی‌تواند تضمینی در این خصوص دهد.

وی با بیان اینکه محصولات تراریخته مستقیما با موضوع حیات و زیست زمین ارتباط دارد تصریح کرد: این موضوع با ریسک بسیار بالایی مواجه است و مانند ریسک سوار شدن بر یک هواپیما و احتمال سقوط آن نیست.

در ادامه دکتر تولایی که به عنوان موافق صحبت می‌کرد گفت: کشور ایران در سال گذشته فقط ۱۴ میلیارد دلار نهاده وارد کرده است و این حجم زیاد از واردات به دلیل نیازی است که ما به این محصولات داریم.
ما در مناطق حاشیه خلیج فارس و دریای عمان دغدغه زیادی برای اشتغال مردم داریم، این مناطق زمین‌های زیادی دارد که با تغییر ژن گیاهان برای مقاومت در برابر شوری و خشکی می‌تواند به آبادانی آن کمک کند.

وی افزود: زمانی که ما با سایر راه‌ها قادر به رفع نیازهای غذایی کشور نیستیم و مجبور به واردات هستیم راه حلی جز این روش برای رفع این نیازها نیست.
تولایی ادامه داد: امروز ۸۰ درصد از محصولات مبادله شده در بازارهای جهانی تراریخته است، کشور ما پتانسیل زیادی برای این موضوع دارد و می‌تواند از گنجینه ژنی موجود به خوبی استفاده کند.

در ادامه نوبت به دکتر متولی زاده رسید تا در مخالفت با کشت محصولات تراریخته در کشور صحبت کند، وی در این خصوص اعلام کرد: خیلی ساده‌اندیشانه با این موضوع برخورد می‌کنیم.
متولی زاده افزود: برای یک لحظه تصور کنید تغییر یک ژن برای مقاوم شدن محصول چه تغییراتی در هزارن پروتئین دیگری که در سلول وجود دارد چه اتفاقی خواهد افتاد.
وی ضمن انتقاد از رویکردی که به زیست شناسی در کشور وجود دارد گفت: برخی تصور می‌کنند حوزه زیست شناسی نیز مانند علوم مهندسی همچون مکانیک و الکترونیک همه پدیده‌ها در یک چارچوب مشخص قابل کنترل است در حالی که به هیچ وجه چنین نیست.

دکتر تولایی در پاسخ به این موضوع که چرا باید در اکوسیستم تغییر ایجاد کرد گفت: ساخت شهرها نیز نوعی تغییر در اکوسیستم است پس چرا شهرها را ساخته ایم و در اکوسیستم تغییر ایجاد کرده‌ایم.
وی به تحولات جدیدی که در حوزه کشاورزی به وجود آمده است گفت و خاطرنشان کرد: امروز دانشمندان به دنبال تغییر ساختار گیاهان برای دریافت ازت از هوا هستند تا دیگر نیازی به کوددهی به گیاه نباشد ما نیز به دنبال آن هستیم تا برنج را از کشت غرقابی نجات دهیم.
تولایی افزود: هر فناوری که در جهان ایجاد می‌شود باید به سرعت دریافت و بر آن مسلط شد، اگر نخواهیم محصولات تراریخته را در کشور کشت کنیم پس نسخه جایگزین چیست؟

دکتر متولی زاده در مخالفت با کشت محصولات تراریخته در کشور خاطرنشان کرد: تمام کیت‌هایی که برای محصولات تراریخته در ایران استفاده می‌شود متعلق به کشورهای خارجی و فقط برای استفاده آزمایشگاهی است و حق استفاده تجاری از آن وجود ندارد؛ بنابراین اینکه گفته می‌شود محصولات تولید داخلی هستند شعاری بیش نیست و در واقعیت ما در حوزه بیوتکنولوژی به خارج وابستگی داریم.
متولی زاده خاطرنشان کرد: بدترین کاری که در حوزه برنج می‌توان انجام داد این است که در یک محیط بومی برنجی تراریخته را وارد و انواع بومی را تحت تاثیر آن قرار داد.

در ادامه این مناظره دکتر تولایی گفت: حتی اگر این چالش‌هایی که مطرح است نیز وجود داشته باشد، تا میدان برای ورود محصولات تراریخته به کشور باز نشود و ظرفیت گسترش آن فراهم نشود نمی‌توانیم از آن استفاده کنیم.
رییس انجمن ژنتیک ایران افزود: در سال‌های گذشته پنبه یکی از منابع اصلی درآمد سیستان و بلوچستان بوده اما به دلیل مشکلات نابوده  شده است، حال اگر کسی بتواند از یک راه میانبر گونه‌ای جدید آورده و این موضوع را احیا کند آیا این یک ضد ارزش است؟
وی بر اهمیت مراجع نظارتی در این موضوع تاکید کرد و گفت: زمانی که کشور در حوزه نفت سند راهبردی نداشت ما برای حوزه زیست فناوری سند راهبردی نوشتیم و بعد از آن به پیشرفت‌هایی دست یافتیم.
تولایی به سند راهبردی که در حوزه محصولات تراریخته وجود دارد اشاره کرد و گفت: ما در این سند ۶۰ سوال را در مورد مخاطرات آن مطرح و مورد ارزیابی قرار دادیم و در نهایت سندی منتشر شد که حجم زیادی از دانش پشتوانه آن بود.
وی اعلام کرد: این موضوع قطعا مورد ارزیابی قرار گرفته و قانون ایمنی زیستی آن را در نظر دارد.
تولایی خاطرنشان کرد: محصولات تراریخته ۱۵ سال است که در کشور مصرف می‌شود اما حال که مباحثی برای اختصاص بودجه به کشت یک محصول در کشور مطرح شده که قرار است جای واردات آن را قدری تنگ کند این حاشیه‌ها ایجاد می‌شود.

هیچ مرجع نظارتی برای نظارت بر محصولات تراریخته در ایران وجود ندارد!
در ادامه دکتر متولی زاده در خصوص مراجع نظارتی و اهمیت نظارت بر محصولات تراریخته مدعی شد: در ایران هیچ مجموعه نظارتی برای نظارت بر محصولات تراریخته وجود ندارد!
وی در خصوص اسناد مورد اشاره دکتر تولایی گفت: در کشورهای خارجی همچون سوئیس برای بررسی هر موضوعی که به این مساله مربوط می‌شود حدود ۱۱ هزار صفحه اطلاعات مورد نیاز است تا به یک سند این چنینی ختم شود، اما به عنوان مثال این اسناد مورد ادعا فقط در یک صفحه به موضوع برنج تراریخته پرداخته است.

متولی زاده در خصوص ورود محصولات تراریخته به کشور برای رونق و ایجاد اشتغال نیز تصریح کرد: این کار بدون ارزیابی‌های دقیق به هیچ وجه درست نیست.
وی در بخش دیگری از سخنان خود به ممنوعیت مصرف محصولات تراریخته برای کودکان و دانش‌آموزان در کشورهای ازبکستان و تایوان اشاره و مدعی شد: وزارت بهداشت ما هیچ اطلاعی از این موضوعات و خطرات این محصولات ندارد!
متولی زاده وجود پتانسیل در ایران را دلیلی ناموجه برای ورود این محصولات به کشور عنوان کرد و گفت: تا زمانی که هیچ نظارت اولیه‌ای بر این موضوع وجود نداشته باشد این کار درست نیست.

ایجاد ترس در جامعه در مورد محصولات تراریخته درست نیست
در ادامه دکتر تولایی گفت: اینکه ما سند بدون پشتوانه نوشته‌ایم درست نیست، همچنین اینکه هیچ نظارتی بر این موضوع وجود نداشته هم نادرست است و این ادعا فقط دستگاه بهداشتی کشور را زیر سوال می‌برد.
وی تصریح کرد: کاش به جای ایجاد ترس در جامعه راه حل ارائه می‌شد؛ اگر خطرات محصولات تراریخته قابل اثبات است پس چرا سندی دال بر آن ارائه نمی‌شود؟

در ادامه دکتر متولی زاده به ممنوعیت کشت محصولات تراریخته در برخی کشورها اشاره و اعلام کرد: برخی از این کشورها در اوج علوم زیستی قرار دارند و هنوز نسبت به کشت محصولات تراریخته ممنوعیت دارند.
وی گفت: یکی از این کشورها سوئیس است، این کشور طی سه رفراندوم به این نتیجه رسید که کشت محصولات تراریخته نیاز به بررسی بیشتری دارد.
متولی زاده ادامه داد: حتی در عربستانی که بیشتر بخش های آن را بیابان تشکیل می‌دهد هم کشت این محصولات ممنوع است آنگاه ما در ایرانی که چند هزار نوع گونه گیاهی داریم به دنبال کشت این محصولات هستیم، اتفاقا به دلیل وجود همین تنوع زیستی باید کشت محصولات تراریخته را ممنوع کنیم.
وی ضمن انتقاد از عملکرد برخی از نهادها در برخورد با محصولات تراریخته گفت: در برنامه ششم توسعه  این بند آورده شده است که طی پنج سال آینده باید هر سال یک میلیون هکتار به مزارع کشت محصولات تراریخته کشور اضافه شود. چطور وقتی هنوز این موضوع به نتیجه‌ای نرسیده این مباحث در برنامه‌های کشور گنجانده می‌شود؟

وی با بیان اینکه غذای اصلی مردم ایران برنج است گفت: چرا باید رقم تراریخته برنجی که هزاران سال است در این کشور تولید و بیش از ۲۰۰ نوع از آن در کشور وجود دارد  کاشته شود. حتی اگر فرضا قرار باشد محصولات تراریخته در کشور کشت شود چرا ذرت و سویایی که در کشور نیاز مبرمی به آن وجود نداریم و عمده آن را از خارج وارد می‎کنیم تراریخته نشود؟
وی خطاب به دکتر تولایی که در موافقت با کشت برنج و پنبه تراریخته در کشور صحبت می‌کرد گفت: شما می‌خواهید محصولی را تراریخته کنید که نیاز اصلی کشور است و یک دست شدن خطرات زیادی را برای کشور به دنبال دارد.
متولی زاده یکی از خطرات این اقدام را احتمال آفت زدن و از بین رفتن کل محصول با یک آفت عنوان کرد و گفت: زمانی که تنوع این محصول حفظ شود یک آفت نمی‌تواند کل مزارع برنج شمال کشور را از بین ببرد.
وی با بیان اینکه نه هند برنجکار و نه چین برنج‌خوار دست به این کار نزده اند تصریح کرد: هیچ سیستم نظارتی در کشور برای بررسی این موضوع وجود ندارد و متاسفانه به جایی رسیده‌ایم که به فناوری به صورت تزیینی نگاه می‌شود.
وی نمونه‌هایی از ممنوعیت محصولات تراریخته در کشورهای خارجی را عنوان کرد و گفت: این محصولات در فلسطین اشغالی، ترکیه و  روسیه کشت نمی‌شود و در روسیه حتی اجازه واردات محصولات تراریخته وجود ندارد. حال سوال اینجاست که چرا در کشورهایی که بیوتکنولوژی در اوج خود قرار دارد با این مساله چنین برخورد می‌شود؟

خطرناک‌ترین قسمت برنامه ششم توسعه به کشت محصولات تراریخته مربوط می‌شود!
وی در پاسخ به دکتر تولایی که حاشیه‌های ایجاد شده را به دلیل وابستگی برخی به واردات و احتمال از دست رفتن منافع آنان با کشت این محصولات در کشور اعلام کرده بود گفت: من این موضوع را برای اولین بار است که عنوان می‌کنم، وقتی بررسی و مشاهده کردیم که در برنامه ششم توسعه بدون هیچ پشتوانه‌ای یک بند اضافه شده است که در پنج سال آینده سالانه یک میلیون هکتار باید به مزارع کشت محصولات تراریخته برنج و پنبه اضافه شود احساس خطر کردیم و این سوال ایجاد شد که این موضوع قرار است منافع چه کسانی را تامین کند.
وی مدعی شد: این بند خطرناک‌ترین بند برنامه ششم توسعه است!

مصرف سم و کود با کشت محصولات تراریخته کاهش می‌یابد
در ادامه دکتر تولایی گفت: بیشترین مصرف سم در شمال کشور و به دلیل استفاده در مزارع برنج است و همین علت اصلی بسیاری از بیماری‌هاست، با این روش می‌توان از استفاده بیش از حد سموم در این مزارع جلوگیری کرد.
تولایی افزود: امروز خاک کشور از شدت مصرف مواد شیمیایی مرده است و این مساله ما را بغرنجتر کرده است حال باید پاسخ داده شود که نسخه جایگزین برای این مساله چیست؟

انتهای پیام