مشاور عالی وزیر علوم گفت: نظام آموزشی و پژوهشی ما عمدتا عرضه محور است یعنی به ازای تحویل فارغ التحصیل یا مقاله، مشتری خاصی برای آن تصور نمی‌شود. این درحالی است که وجود مشتری به عنوان مطالبه گر، کیفیت را بالا می‌برد و عرضه کنندگان را مجبور به رقابت می‌کند.
به گزارش دیده‌بان علم ایران، دکتر جعفر توفیقی در کرسی آزاداندیشی با عنوان ارتقاء کیفیت پژوهش: چالشها و راهکارها که در تالار پیامبر اعظم دانشگاه اصفهان برگزار شد در سخنرانی خود با عنوان «عوامل موثر در کیفیت پژوهش» گفت: ما دیرزمانی نیست که وارد عرصه تولید دانش به معنای واقعی آن شده‌ایم اینکه نام اساتید ما در جهان نفوذ کند نیازمند گذر زمان است.
وی افزود: مقوله کیفیت را تلاش در جهت پر کردن شکاف میان وضع موجود و وضع مطلوب تعریف کرده‌اند از این رو ورود به مبحث کیفیت بدون هدف گذاری اساسا ممکن نیست. البته هدف گذاری بنا به نوع پژوهش می‌تواند متفاوت باشد چنانچه پژوهش به سه دسته کلی «بنیادین» که در پی گسترش مرزهای دانش است، «کاربردی» که به دنبال حل مساله است و «توسعه‌ای» (صنعتی) که توسعه فناورانه را مدنظر دارد تقسیم می‌شود که هدف گذاری در هر یک از این دسته‌ها مقتضیات خاص خود را دارد.
وی با بیان اینکه کیفیت در دنیا با طرح مباحث بازار، رقابت و تقاضامحوری از بنگاه‌های اقتصادی شروع و سپس وارد نظام آموزشی شد، تصریح کرد: یکی از مشکلات ما عدم شکل گیری نظام عرضه و تقاضا در عرصه آموزش و پژوهش است. نظام آموزشی و پژوهشی ما عمدتا عرضه محور است یعنی در ازای تحویل فارغ التحصیل یا مقاله، مشتری روشنی برای آن تصور نمی‌شود. این درحالی است که وجود مشتری به عنوان مطالبه گر امر کیفیت را بالا می‌برد و عرضه کنندگان را مجبور به رقابت می‌کند.
عضو هیات علمی گروه مهندسی شیمی دانشگاه تربیت مدرس افزود: پژوهشگر خوب واجد ویژگی‌هایی است که البته همه دانشجویان الزاما این ویژگی‌ها را ندارند. چرا اصرار می‌کنیم همه دانشجویان ارشد پایان نامه بگذرانند؟ هدف از آزمون جامع دکتری پیشبرد فعالیت‌های پژوهشی است اما در عمل به صرف آموزش بسنده شده است.
توفیقی بیان کرد: از عوامل موثر در ارتقاء کیفیت پژوهش داشتن برنامه پژوهشی است. این برنامه در داشتن خط پژوهشی مشخص در مقالات یک شخص قابل مشاهده است. وقتی استادی دارای ۵۰ مقاله در یک زمینه باشد در دنیا شناخته می‌شود نه اینکه مقالات او متفرق و پراکنده باشد.
وی افزود: در حوزه فرضیه سازی دارای ضعف زیادی هستیم. فرضیه به معنای حدس‌های علمی برای رسیدن به پاسخ مساله است پژوهشگر باید از دانش و تجربه بالایی برخوردار باشد تا بتواند از میان فرض‌ها و احتمالات متعدد، فرضیه‌های قوی مطرح کند. همچنین در بخش داوری اهمیت لازم دیده نمی‌شود. داوری اصولی در فرآیند یادگیری و ارتقاء کیفیت بسیار موثر است. همچنین در زمینه همکاری‌های بین المللی دچار ضعف هستیم. متاسفانه حضور ایران در کنفرانسهای بین المللی شیب نزولی داشته است.
در ادامه دکتر رسول رکنی زاده، عضو هیات علمی دانشکده فیزیک دانشگاه اصفهان در سخنرانی خود با موضوع «تغییر در مبانی و اهداف پژوهش» از لزوم ۱۸ تغییر در نگرش دانشگاهیان سخن گفت و اظهار کرد: این تغییرات شامل اول تغییر از شناخت(دانش) به سوی خرد(حکمت) است؛ خردمندی توانایی تحقق آن چیزی است که در زندگی ما و دیگران ارزشمند تلقی می‌شود و شامل شناخت، ادراک، انواع مهارتها و اموری فراتر از اینها است.
وی دومین تغییر را در سرشت مسایل دانست و افزود: امروز مهمترین پرسشهای آکادمیک ما مربوط به اقتضائات علم و فناوری است اما ما نیاز داریم تا در حوزه مسایل حیات و معنای زندگی کار بیشتری انجام دهیم. همیشه ابتدای تحول، در فلسفه، هنر و اخلاق رخ داده است و در مرحله بعد در علم و فناوری بروز و ظهور یافته است.
رکنی زاده با اشاره به تغییر در سرشت ایده‌ها افزود: سومین تغییر باید در سرشت ایده‌های آکادمیک ایجاد شود به نحوی که علاوه بر مدعیات شناختی، پیشنهاداتی برای عمل و کنش را نیز دربرگیرد.
وی ادامه داد: چهارمین تغییر در آرمانهای تمدنی است؛ در اینجا سوال اساسی این است که ما چگونه می‌توانیم چشم اندازهایی فراخ به شیوه زیست در جهان امروز عرضه کنیم. معیار تفکر پیشرفته ارایه ایده‌هایی است که ما را به جهان متمدن‌تر نزدیک کند.
این استاد دانشگاه تغییر در بنیادهای فکر پژوهش را به عنوان تغییر پنجم نام برد و تصریح کرد: هدف پژوهش باید دستیابی به اموری باشد که برای حیات اصیل انسانی ارزشمند است.
وی افزود: تغییر در سرشت پژوهشهای علوم انسانی تغییر ششم است؛ عصر جدید کوشش کرد تا علوم اجتماعی نظیر جامعه شناسی، سیاست و اقتصاد را به علوم تجربی نزدیک کند در حالی که اساسا علوم اجتماعی دارای این سه وظیفه اصلی روشن کردن مسائل حیات، ترویج راه حلهای عاقلانه زندگی در سرتاسر حیات اجتماعی و کمک به ساختارسازی سلسله مراتبی از اهداف و روشهای عقلانیت هدفمند به سوی زندگی شخصی، نهادی و جهانی است.
رکنی‌زاده به تغییر در اهداف علوم طبیعی اشاره کرد و گفت: این علوم که مبتنی بر شواهد و ادله، نظریه و اهداف پژوهشی خاص خود هستند می‌بایست به مسائل متافیزیکی نیز نگاه داشته باشند.
وی تغییر در رابطه علوم طبیعی و انسانی، تغییر در معیارهای پژوهشهای تخصصی، توجه ویژه به آینده پژوهی، تغییر در روش ارتباط دانشگاه با عموم مردم، در نقش ایده‌های دینی، در آموزش و …. از دیگر تغییرات در این راستا نام برد.
همچنین دکتر محمدرضا کوشش، عضو هیات علمی دانشکده ریاضی دانشکده صنعتی اصفهان در سخنرانی خود با موضوع ارزیابی مقالات پژوهشی» گفت: در ریاضیات کاربردی میانگین ضریب تاثیر (impact factor) مقالات دانشگاه شیراز از تمام دانشگاههای دنیا بیشتر است. همچنین با این معیار در رشته‌هایی چون کامپیوتر، مکانیک و فیزیک دارای فاصله زیاد نسبت به دانشگاههای دنیا نیستیم.
وی افزود: سؤال اینجا است که آیا ضریب تاثیر (impact factor) شاخص مناسبی برای ارزیابی مقالات است؟ در این شاخص این که ارجاع به مقاله از جانب کدام مجله باشد اهمیت ندارد یعنی الگوی آن شبیه الگوریتم جستجو در گوگل است.
عضو شورای علم سنجی دانشگاه صنعتی اصفهان بیان کرد: به نظر می‌رسد روشهای عددی و اتوماتیک برای ارزیابی کیفیت مقالات روشهای خوبی نیست اما اگر بر این امر اصرار باشد الگوی (article influence ) معیار بهتری است.
انتهای پیام
* نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند