علم سنجی
علم سنجی بعنوان یکی از روش‌های آماری و اندازه گیری، برخاسته از علوم کتابداری و اطلاع رسانی و حوزه ای میان رشته‌ای است که دارای تئوری‌ها، اجزا، قوانین، سطوح و شاخص‌هاست. این بحث ابتدا در شوروی سابق به‌وجود آمد و در کشورهای اروپای شرقی به‌ویژه مجارستان از این روش برای اندازه‌گیری کمی علوم در سطوح ملی و بین المللی و برای مؤسسات دولتی و خصوصی استفاده شد.
نیازهای شبیه به آن‌چه سرمنشأ ظهور و گسترش کتاب‌سنجی در حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی شد (مانند چگونگی فراهم سازی، سازماندهی، اشاعه و استفاده از اطلاعات باکیفیت و…)، در سطح جامعه و در عرصه علم و سیاست‌گزاری علم و فناوری موجب شد تا کتاب‌سنجی وارد عرصه جدیدی به نام علم سنجی شود و به شناسایی مؤثرترین افراد، سازمان‌ها، کشورها، حوزه‌های علمی، جبهه‌های پژوهش، همکاران علمی و مانند آن بپردازد.
متخصصان این حوزه به عنوان متخصصان تعیین اعتبار علمی در حوزه‌های پشتیبان سیاست‌گزاری و برنامه‌ریزی علمی و تحقیقاتی مشغول به کار بوده ودر این خصوص اطلاعات لازم را در اختیار سیاست‌گزاران و برنامه‌ریزان علمی و پژوهشی قرار می‌دهند. آن‌ها به برقراری ارتباط بین شاخص‌های درون دادی علم و فناوری مانند منابع مالی و انسانی با شاخص‌های بروندادی، تحلیلی استنادی مدارک علمی، ترسیم نقشه علم، ارائه خدمات مشاوره ای به برنامه ریزان پژوهشی و این قبیل خدمات می‌پردازند.
تعریف علم‌سنجی
اساس کار علم‌سنجی بر بررسی چهار متغیر اساسی شامل مولفان، انتشارات علمی، مراجع یا منابعی که در تحقیقات علمی از آن‌ها بهره گرفته شده است و ارجاعات به نتایج یک تحقیق علمی پس از انتشار می‌باشد. علم سنجی بر آن است که با استفاده از بررسی جداگانه این متغیرها با ترکیبی مناسب از شاخص‌های مبتنی بر این متغیرها خصایص علم و پژوهش علمی را نمایان سازد.
تعداد مولفان به عنوان یکی از شاخص‌های فعالیت علمی در کشورهای مختلف می‌باشد که می‌تواند مبنایی برای مقایسه آن‌ها محسوب شود.
انتشارات علمی ارتباطات علمی چاپ شده را شامل می‌شود و یکی از مجاری اساسی و رسمی انتشار علمی مقالات است. تعداد انتشارات به عنوان عنصری اساسی در علم سنجی است که می‌تواند مبنای مقایسه بین گروه‌های مختلف علمی و کشورها قرار گیرد. امروزه اکثر انتشارات علمی تبلور تلاش‌های گروهی تعدادی از مؤلفین است. از آنجا که منتشر کردن تولید علمی دانشمندان به صورت فردی برای ترسیم نتایج مهم آماری به تنهایی کفایت نمی‌کند، ارزیابی‌های علم‌سنجی معمولاً بر سودمندی انتشار توسط اجتماعات علمی تاکید می‌کنند.
مراجع مرود استناد انتشارات علمی نشان‌دهنده منابع، خواستگاه‌ها و بویژه قدمت اندیشه‌های گنجانده شده در این مقالات هستند. اگر یک مقاله علمی طی چندین سال پس از انتشار سالانه ۵ تا ۱۰ ارجاع داشته باشد، به احتمال زیاد محتوان آن مقاله در بدنه معرفتی حوزه علم مرتبط با آن رشته حل خواهد شد به گونه‌ای که این مقاله سهمی در افزایش میزان معرفت علمی آن رشته خواهد داشت.
ارجاعات به یک انتشار علمی نشان‌دهنده مراجع مرتبط با آن می‌باشد. مراجع از پیشینه‌های نتایج علمی خبر می‌دهند اما ارجاعات نشان‌دهنده نفوذ و تأثیر علمی هستند. امروزه تجزیه و تحلیل ارجاعات علمی یکی از مشهورترین روش‌های علم‌سنجی است. شهرت این شاخص تا حدود زیادی ناشی از آن است که ارجاعات می‌توانند به طور کارا و موثری نقص موجود در شاخص کمیت و شمارشی صرف انتشار علمی را جبران کرده و توسط عناصر کیفی مشخص، این شاخص را تکمیل و آن را کیفی نمایند. ارزش یک مقاله علمی بر مبنای تأثیر در مقالات و نوشته‌های بعدی تعیین می‌شود. عمر انتشارات را می‌توان به سه دوره تقسیم کرد: تولد، باروری و مرگ.
دوره تولد دوره‌ای است که زمینه‌ای نو پدید می‌آید ولی آثار پژوهشی آن به دلیل نو و ناشناخته بودن هنوز در سیاهه مآخذ مقالات بعدی ظاهر نمی‌شود. دوره باروری دوره‌ای است که یک مقاله یا مجموعه‌ای از مقالات بهترین بسامد را از لحاظ حضور در سیاهه مدارک گوناگون بعدی دارا می‌شوند و سپس این زایندگی رو به افول می‌گذارد تا آنجا که تقریباً از لحاظ استناد مرده به شمار می‌روند.
* نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند