در سومین روز برگزاری بیست و دومین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران در قالب نشست‌های علمی گزارش های باستان‌شناسی از شهرستان زرقان استان فارس، محدوده جنوب دشت قم و محوطه کلاته یاور بجنورد ارائه و بررسی شد.
به گزارش دیده‌بان علم ایران، ابراهیم روستایی فارسی، دانش آموخته باستان‌شناسی در این نشست به بررسی و شناسایی باستان‌شناسی شهرستان زرقان- استان فارس پرداخت و گفت: در جریان بررسی باستان‌شناسی شهرستان زرقان، ۲۲۶ محوطه که در بردارندۀ مواد باستانشناختی از دوره‌های پیش از تاریخ پارینه‌سنگی میانی، پارینه‌سنگی جدید، فراپارینه‌سنگی، نوسنگی (موشکی، جری و شمس آباد)، مس‌سنگی (باکون ب ۲، گپ، باکون الف و لپویی)، مفرغ (بانش، کفتری، قلعه، شغا و تیموران)، دورۀ تاریخی (هخامنشی، پساهخامنشی و ساسانی) و اسلامی (اوایل، میانی و متأخر) یافت شد. بیشترین شمار استقرارگاه‌های شناسایی شده در محدودۀ بررسی مربوط به سده‌های میانی و متأخر اسلامی است که در سرتاسر محدودۀ بررسی، شناسایی شدند.
سیامک سرلک، کارشناس بازنشسته پژوهشکده باستان‌شناسی نیز با بررسی باستان‌شناسی محدوده‌ای در جنوب دشت قم تصریح کرد: در طول برنامه بررسی و شناسایی محدوده‌ای در جنوب دشت قم (تابستان ۱۴۰۲) در مجموع ۷۰ اثر مورد شناسایی، مطالعه، بازنگری و اصلاح قرار گرفت. از این تعداد، ۲۳ اثر جدید شناسایی شد. تنوع آثار شناسایی شده شامل تپه‌ها و محوطه‌های استقراری، گورستانهای باستانی و تاریخی، قلاع، سنگنگاره، آسیاب، دستکند، اشکفت و سازه‌های مرتبط با سیستم تدافعی، کنترل و نظارت بر مسیرهای ارتباطی بود. از منظر توالی گاه‌شناختی، آثار مزبور بازه زمانی از هزاره ششم– پنجم ق.م ، عصر مفرغ، اشکانی– ساسانی تا سده اخیر را در بر می‌گیرند.
به گزارش میراث آریا، کورش محمدخانی، عضو هیئت علمی گروه باستان‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی با بیان گوشه‌ای از پروژه بررسی آرکئوژئوفیزیک به روش مغناطیسسنجی در محوطه کلاته یاور، بجنورد در خراسان شمالی اظهار کرد: بررسی مغناطیسسنجی در محوطه کلاته یاور با توجه به پراکندگی آنومالیهای نقطه‌ای مثبت و بی‌پلار، نشاندهنده تراکم گورها و پراکندگی احتمالی این گورها در سطح محوطه است. این مهم ما را در تعیین عرصه و پیشنهاد حریم نیز کمک بسیار کرد. بیشتر پراکندگی گورها در نزدیکی خانه‌های جنوب تپه و شمال روستاست.
او افزود: گمان می‌رود که قسمتی از گورها نیز در زیر خانه‌های ساخته شده روستا قرار گرفته و از بین رفته اند. هر چند این تپه بارها مورد خاکبرداری قرار گرفته، اما هنوز در قسمتهای مختلف آنومالیهای نقطه‌ای مثبت که مربوط به حفره و چاله هست دیده می‌شود. در قسمتهایی که خاکبرداری کمتر انجام شده، مثل بخش‌های جنوبی تپه، احتمال وجود گورها، بیشتر خواهد بود که با گمانه‌زنی‌های سال گذشته هیئت، این مهم مشخص شد که در گزارش گمانه‌زنی و کاوش این تپه، نتایج آن آورده شده است.
گفتنی است، محوطه باستانی کلاته یاور یک مکان باستانی مربوط به عصر مفرغ در حاشیه جنوب شرقی دشت بجنورد است که نشانه های استقرار از هزارۀ سوم پیش از میلاد در آن وجود دارد. این مکان باستانی که در سالهای اخیر و به صورت تصادفی حین انجام ساخت و سازهای مسکونی توسط اهالی روستای کلاته یاور کشف شده، شواهدی از یک استقرارگاه و گورستان چهار هزار و ۵۰۰ ساله را در خود حفظ کرده است. شواهد حاصل از بررسی های آرکئوژئوفیزیک به روش مغناطیسسنجی در این مکان باستانی، نشان دهندۀ گستردگی و ظرفیت بالای این مکان باستانی جهت انجام مطالعات باستان شناسی است.
فصل اول کاوشهای باستان شناسی در این محوطه باستانی با هدف شناسایی مواد فرهنگی عصر مفرغ در این مکان و درک برهم کنش های فرهنگی دشت میانکوهی بجنورد با دشت پست گرگان در غرب و دشت رسوبی مرغاب و کوهپایه های اتک در ترکمنستان و سایر بخش های آسیای میانه در هزاره سوم پیش از میلاد در سال ۱۴۰۲ انجام شد. همچنین با توجه به توسعه روستای کلاته یاور و گسترش ساخت و سازهای مسکونی در سالهای اخیر، یکی از اهداف اصلی این طرح پژوهشی، تعیین حدود و میزان گسترش بقایای باستانشناختی در محوطه کلاته یاور، جهت جلوگیری از تخریب آثار باستانی در این مکان و تعیین تکلیف اراضی واقع در عرصه و حریم اثر باستانی بود.
کاوش های انجام شده تاکنون نشان دهندۀ شواهد مختصر معماری و بافتهای تدفینی گسترده مربوط به هزارۀ سوم پیش ازمیلاد در مساحتی بالغ بر هفت هکتار است. این شواهد مربوط به دو مرحلۀ زمانی از نیمه اول هزارۀ سوم تا آغاز هزارۀ دوم پیش از میلاد است که شاخصه های فرهنگی متفاوتی را ارائه میکنند. مرحلۀ نخست در ارتباط با فرهنگ سفال خاکستری دشت گرگان و مرحلۀ بعد مرتبط با «تمدن خراسان بزرگ» است که در اواخر هزارۀ سوم و اوایل هزارۀ دوم پیش از میلاد در مناطق وسیعی از شرق ایران و آسیای مرکزی (ترکمنستان، تاجیکستان، ازبکستان و افغانستان) وجود داشته است. آثار «تمدن خراسان بزرگ» پیش از این از چندین مکان باستانی خراسان شمالی از جمله تپه چلو در دشت جاجرم و تپه عشق در دشت بجنورد به دست آمده و نشانه های روشنی از ارتباط با فرهنگ های همزمان در آسیای میانه در آنها مشاهده شده است.
دشت حاصلخیز بجنورد شواهد مهمی از استقرارگاه های دوران تاریخی و اسلامی از جمله کهنه کند و تپه معصوم زاده را در خود حفظ کرده که پیش از این توسط باستانشناسان کاوش شده اند؛ ولی این نخستین بار است که شواهد استقرار بشر از هزارۀ سوم پیش از میلاد در دشت بجنورد طی کاوشهای علمی به دست آمده و نشان میدهد این منطقه با شروع عصر مفرغ و در آستانۀ شهرنشینی مورد توجه جمعیت های انسانی قرار گرفته و در آن به سکونت پرداخته اند.
بیست و دومین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران به همراه نشست‌های تخصصی باستان‌شناسی ۵ تا ۷ اسفندماه ۱۴۰۳ در موزه ملی ایران برگزار شد.
انتهای پیام