رئیس بنیاد ملی نخبگان گفت: شورای نخبگان به عنوان مغز متفکر بنیاد ملی نخبگان نقش مهمی در تصمیم‌سازی و هدایت بنیاد دارد و در اساسنامه نیز به درستی به اهمیت این شورا پرداخته شده است.
به گزارش دیده بان علم ایران، نخستین نشست شورای نخبگان پس از چهار سال وقفه با حضور حسین افشین معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس‌جمهور و رئیس بنیاد ملی نخبگان، سعید خدایگان قائم مقام بنیاد ملی نخبگان، سعید سهراب‌پور مشاور رئیس بنیاد ملی نخبگان، سید حسن حسینی، مشاور عالی رئیس بنیاد ملی نخبگان، علی نیک‌بخت معاون مستعدان و آینده‌سازان بنیاد ملی نخبگان و نرگس حسین‌مردی معاون سرآمدان و نخبگان بنیاد ملی نخبگان، رضا فرجی دانا، حجت‌الاسلام حمید پارسانیا، محمود فتوحی فیروزآباد، علی‌اکبر موسوی موحدی، شجاع احمدوند، فرناز جعفرپور و امید نقشینه در محل بنیاد ملی نخبگان برگزار شد.
حسین افشین، رئیس بنیاد ملی نخبگان در ابتدای این نشست با تأکید بر اهمیت این شورا، گفت: آخرین جلسه شورا در سال ۱۳۹۹ بود و شورا پس از یک وقفه چهارساله مجددا تشکیل شد. شورای نخبگان به عنوان مغز متفکر بنیاد ملی نخبگان نقش مهمی در تصمیم‌سازی و هدایت بنیاد دارد و در اساسنامه نیز به درستی به اهمیت این شورا پرداخته شده است. بنا داریم که این شورا به صورت منظم تشکیل شود، چرا که مصوبات و نتایج حاصل از جلسات آن می‌تواند در مسیر اجرایی بنیاد تأثیر مستقیم داشته باشد.
لزوم ایجاد تغییرات در نقشه راه
وی با اشاره به برخی انتقادات از بنیاد ملی نخبگان گفت: برخی معتقدند که بنیاد در سال‌های اخیر تا حدی از مأموریت اصلی خود فاصله گرفته است. بنیاد ملی نخبگان از ابتدا با هدف کشف، رشد و بهره‌مندی از استعدادهای برتر شکل گرفت، اما به مرور نقش حمایتی آن پررنگ‌تر شد. بیشتر آیین‌نامه‌های فعلی معطوف به حمایت از نخبگان شناسایی‌شده است که البته این بخش نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.
ضرورت ایجاد توازن میان کشف استعدادهای جدید و حمایت از نخبگان
رئیس بنیاد ملی نخبگان بر ضرورت ایجاد توازن میان کشف و حمایت از نخبگان تأکید کرد و افزود: اعتقاد دارم که باید همزمان بر دو حوزه کشف استعدادهای جدید و حفظ و ارتقای نخبگان شناسایی شده تمرکز کنیم، استعدادهایی وجود دارند که خودجوش رشد کرده‌اند و وظیفه ما حمایت و هدایت آنها در مسیر صحیح است. از سوی دیگر، کشف استعدادهای ناشناخته نیز از اهمیت بالایی برخوردار است، این کار به دلیل محدودیت منابع انسانی بنیاد، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و استفاده از ایده‌ها و راهکارهای خلاقانه است.
دو وظیفه اصلی و مهم بنیاد
به نقل از بنیاد ملی نخبگان، افشین با قدردانی از اعضای شورا گفت: کشف و حفظ استعدادهای برتر، دو وظیفه اصلی و مهم بنیاد است که می‌تواند زمینه رشد کشور در حوزه فناوری، اجرایی و سایر بخش‌ها را فراهم کند. از همه عزیزانی که عضویت در شورای نخبگان را پذیرفتند تشکر می‌کنم و امیدوارم با همراهی شما، این شورا بتواند گام‌های مؤثری در تحقق اهداف بنیاد بردارد.
افشین همچنین در بخش دیگری از سخنان خود به بیان توضیحاتی اجمالی درخصوص برنامه‌ها و طرح‌های بنیاد ملی نخبگان پرداخت.
طرح‌های اجرایی بنیاد ملی نخبگان از دانش‌آموزی تا نخبگی
قائم مقام بنیاد ملی نخبگان نیز طی سخنانی با اشاره به طرح‌های اجرایی بنیاد گفت: تاکنون ۲۶ طرح از زمان تأسیس بنیاد اجرا شده است. برخی از این طرح‌ها به دلایل مختلف در دوره‌های زمانی متوقف شده‌اند، اما طرح‌هایی که همچنان در حال اجرا هستند، بر اساس هرم نخبگی در پنج‌لایه تعریف می‌شوند. این هرم از طبقه دانش‌آموزان مستعد آغاز می‌شود و در بالاترین سطح به نخبگان و اساتید برجسته ختم می‌شود.
سعید خدایگان با بیان این که این طرح‌ها بر اساس هرم نخبگی در پنج‌لایه تعریف می‌شوند، در ادامه افزود: در لایه دانش‌آموزی، طرح شهاب در حال اجراست که با همکاری وزارت آموزش و پرورش به شناسایی استعدادهای برتر می‌پردازد. این طرح گسترده‌ترین برنامه بنیاد در این حوزه است. در لایه دانشجویی نیز چندین طرح فعال وجود دارد که از جمله مهمترین آنها می‌توان به طرح احمدی روشن اشاره کرد که حلقه‌های حل مسئله با محوریت اساتید برجسته را تشکیل می‌دهد و دانشجویان در این حلقه‌ها به حل چالش‌های علمی و صنعتی می‌پردازند و طرح شهید وزوایی که با هدف حمایت از دانشجویان ممتاز، المپیادی‌ها و نفرات برتر کنکور طراحی شده است و شامل بسته‌های آموزشی، پژوهشی و فناورانه می‌شود.
خدایگان ادامه داد: بنیاد ملی نخبگان همچنین به‌منظور تسهیل شرایط تحصیل دانشجویان مستعد تمام‌وقت دوره دکتری تخصصی و تمرکز بیشتر آنان بر انجام فعالیت‌های علمی و پژوهشی، تسهیلات ویژه‌ای را در قالب طرح پژوهش‌یار به آنان اعطا می‌کند تا ضمن پیوستگی مسیر علمی، پژوهشی، دانشجویان مستعد دکتری را در انجام پژوهش اصیل با رعایت زمان‌بندی‌ها تشویق و حمایت کند.
توجه ویژه به دانش‌آموختگان دوره دکتری
قائم مقام بنیاد ملی نخبگان با اشاره به برنامه‌های مربوط به دانش‌آموختگان اظهار کرد: در این بخش، طرح جهت که همان طرح سابق شهید شهریاری است، از دانش‌آموختگان دوره دکتری حمایت می‌کند، برگزیدگان این طرح با معرفی به دانشگاه‌ها از شرایط استخدامی خارج از فراخوان بهره‌مند می‌شوند. همچنین، طرح مرحوم کاظمی آشتیانی برای حمایت از اساتید جوان در بدو استخدام طراحی شده است که در قالب گرنت، مبلغی به این افراد پرداخت می‌شود. این مبلغ که پیش‌تر ۱۰۰ میلیون تومان بود، اکنون به ۳۰۰ میلیون تومان افزایش یافته است.
تجربه موفق طرح «جهت» در ساختار کارگروه‌های تخصصی
خدایگان در خصوص ساختار کارگروه‌های تخصصی شورای نخبگان بنیاد به تجربه موفق طرح جهت اشاره کرد و گفت: در طرح جهت هفت کارگروه تخصصی در بنیاد فعال هستند که شامل فنی و مهندسی، علوم انسانی، معماری و هنر، کشاورزی و منابع طبیعی و دامپزشکی، علوم پزشکی، علوم پایه و علوم بالینی می‌شوند. به عنوان مثال در کارگروه فنی و مهندسی، رشته‌های متعددی در ذیل کارگروه تعریف شده است. در این مدل، برای هر کارگروه، یک دبیر و تعدادی عضو متخصص متناسب با پرونده‌های ارجاعی به عنوان داور و ارزیاب دعوت می‌شوند. انعطاف در ترکیب اعضای کارگروه‌ها بسیار حائز اهمیت است، زیرا برخی از حوزه‌ها مانند علوم انسانی بسیار گسترده هستند و نیاز به اعضای شناور دارند تا بر اساس تخصص در جلسات حضور یابند.
قائم مقام بنیاد ملی نخبگان همچنین خاطرنشان کرد: شناوری اعضای کارگروه‌ها و دعوت از متخصصان در رشته‌های مختلف می‌تواند به افزایش کارایی و بهره‌وری کارگروه‌ها کمک کند.
دبیر شورای نخبگان با اشاره به اهمیت این شورا گفت: این نخستین نشست شورای نخبگان در دولت چهاردهم است. امیدوارم این شورا با ترکیب جدید خود بتواند گام‌های مؤثری در ارتقای مأموریت‌ها و فعالیت‌های بنیاد ملی نخبگان بردارد.
سید حسن حسینی، دبیر شورای نخبگان و مشاور عالی رئیس بنیاد ملی نخبگان نیز در این نشست با تشریح ساختار بنیاد ملی نخبگان افزود: بر اساس اساسنامه، بنیاد دارای سه رکن اصلی است؛ هیات امنا که پیشنهادات مربوط به آن ارائه شده و به زودی تشکیل خواهد شد، رئیس بنیاد و قائم مقام بنیاد که جایگاه آن در ارکان بنیاد تعریف شده است و شورای نخبگان که ترکیب اعضای حقیقی آن بسیار مترقی پیش‌بینی شده است، در این شورا از دانشمندان برجسته کشور، شخصیت‌های دارای جایگاه بین‌المللی، اساتید حوزه علمیه، پژوهشگران جوان و مدیران با سابقه در حوزه فناوری دعوت به عمل آمده است.
وظایف شورای نخبگان و اصلاحات در آیین‌نامه‌ها
حسینی با تأکید بر وظایف شورای نخبگان گفت: وظایف این شورا در آیین‌نامه‌ها مشخص شده است. تفسیر شرایط، شاخص‌ها و امتیازات احراز نخبگی، از جمله مواردی است که شورای نخبگان در آن نقش تعیین‌کننده دارد. در دوره‌های گذشته، برخی تغییرات در آیین‌نامه‌ها ایجاد شده که نیاز به اصلاح دارد و شورای نخبگان می‌تواند در این مسیر کمک بزرگی باشد.
چالش‌های پیش روی بنیاد و اهداف اصلی آن
وی با اشاره به چالش‌های پیش روی بنیاد اظهار کرد: در حال حاضر، فرآیند شناسایی استعدادهای برتر تا حدی مغفول مانده و بیشتر تمرکز بر حمایت‌های مادی و معنوی از نخبگان بوده است. هدف اصلی، بازگشت به مسیر اصلی بنیاد، یعنی شناسایی استعدادهای جدید و حمایت از آنهاست. همچنین تبدیل راهکارهای مناسب برای هدایت نخبگان به سمت نوآوری و کارآفرینی از دیگر وظایف شورا است که در دانشگاه‌ها نیز به صورت جدی دنبال می‌شود.
جایگاه شورای نخبگان و مسئولیت‌های آن
حسینی در ادامه به جایگاه شورای نخبگان اشاره کرد و گفت: می‌توان شورای نخبگان را کمیته علمی بنیاد دانست که مسئولیت پیشنهاد و تصویب برنامه‌های علمی را بر عهده دارد. این شورا می‌تواند در صورت لزوم با پیشنهاد هیات امنا یا رئیس بنیاد، وظایف جدیدی را برعهده گیرد.
تشکیل کارگروه‌های تخصصی
وی از تشکیل شش کارگروه تخصصی خبر داد و افزود: در حال حاضر، ۶ کارگروه در حوزه‌های «علوم مهندسی»، «علوم پایه»، «علوم انسانی»، «علوم پزشکی»، «هنر» و «علوم کشاورزی، منابع طبیعی و دامپزشکی» تشکیل شده است. دبیران این کارگروه‌ها منصوب شده‌اند و امیدواریم این ساختار بتواند در مسیر تحقق اهداف بنیاد گام‌های مؤثری بردارد.
حسینی، ضمن قدردانی از اعضای شورا و کارگروه‌ها، بر لزوم همکاری و هم‌افزایی میان اعضای بنیاد تأکید کرد و افزود: تلاش همه ما این است که بنیاد ملی نخبگان به جایگاه اصلی خود بازگردد و مأموریت‌های محوله را به بهترین شکل انجام دهد.
محدودیت تعداد برگزیدگان جایزه علامه طباطبایی
مشاور عالی رئیس بنیاد ملی نخبگان سپس با تأکید بر محدودیت تعداد برگزیدگان جایزه علامه طباطبایی اظهار کرد: تعداد برگزیدگان نباید از یک حد مشخص فراتر رود تا ارزش و جایگاه آن حفظ شود. برآورد ما برای سال ۱۴۰۴ بین ۱۵ تا ۲۰ نفر است و این میزان می‌تواند متناسب با شرایط، متغیر باشد.
جایزه علامه طباطبایی؛ هدف‌گذاری و ویژگی‌های آن
دبیر شورای نخبگان در ادامه به تشریح جایزه علامه طباطبایی پرداخت و گفت: جایزه علامه طباطبایی در بالاترین سطح هرم بنیاد قرار دارد و به سرآمدان علمی مرتبط با بنیاد اهدا می‌شود. این جایزه صرفاً فردی نیست، بلکه ماهیتی جمعی دارد و می‌تواند از سوی استاد به دانشجویان دکتری وی نیز تسری یابد. هدف از این جایزه، فعال‌سازی هسته‌های پژوهشی اساتید برگزیده است.
وی افزود: یکی از ویژگی‌های مهم این جایزه، الگوسازی از برگزیدگان آن است. این افراد نه تنها به لحاظ علمی بلکه از نظر اخلاق فردی و اخلاق علمی، به عنوان نمونه‌های فرهنگی در دانشگاه‌ها مطرح می‌شوند. جایزه علامه طباطبایی می‌تواند مصداق بارز یک فعالیت فرهنگی باشد که در کنار ارتقای سطح علمی، ارزش‌های اخلاقی و فرهنگی را نیز ترویج می‌دهد.
حسینی تأکید کرد: برگزیدگان این جایزه، شخصیت‌هایی هستند که علاوه بر موفقیت‌های علمی، در تربیت نسل آینده و پیشبرد فعالیت‌های پژوهشی نقش بسزایی دارند. امیدواریم با اهدای این جایزه، مسیر الگوسازی و حمایت از نخبگان بیش از پیش هموار شود.
تشریح روند اعطای «جایزه علامه طباطبایی»
سخنران بعدی این جلسه، معاون سرآمدان و نخبگان بنیاد ملی نخبگان بود که به تشریح روند اهدای جایزه علامه طباطبایی پرداخت و گفت: جایزه علامه طباطبایی بالاترین نشان علمی بنیاد ملی نخبگان است که به اساتید تراز اول کشور اختصاص می‌یابد. این جایزه بر اساس آیین‌نامه و شیوه‌نامه‌ای مشخص، از میان اساتید و پژوهشگران برجسته کشور انتخاب و اهدا می‌شود.
نرگس حسین‌مردی با اشاره به دوره‌های برگزار شده جایزه علامه طباطبایی افزود: از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۳، سه دوره از این جایزه برگزار شد و پس از یک وقفه، دوره چهارم در سال ۱۳۹۸ برگزار شد. در مجموع طی ۵ دوره، ۱۲۷ استاد برجسته کشور مورد تقدیر قرار گرفته‌اند. سه دوره از این مراسم با حضور رئیس‌جمهور وقت، یک دوره با معاون اول رئیس‌جمهور و یک دوره نیز با حضور رئیس بنیاد ملی نخبگان برگزار شده است.
توزیع جوایز و بررسی رشته‌های برگزیده
حسین‌مردی در خصوص توزیع جوایز، اظهار کرد: از میان ۱۲۷ برگزیده، ۱۲۱ نفر از اساتید آقا و شش نفر از بانوان این جایزه را دریافت کرده‌اند. متأسفانه تاکنون ۱۶ نفر از این برگزیدگان دار فانی را وداع گفته‌اند. در بررسی رشته‌ای، بیشترین برگزیدگان از حوزه علوم پزشکی و بهداشت هستند که ۳۶ نفر از این جایزه بهره‌مند شده‌اند. در حوزه‌های علوم پایه و فنی مهندسی هرکدام ۳۰ نفر، علوم انسانی و هنر ۲۴ نفر و علوم کشاورزی ۷ نفر موفق به دریافت این جایزه شده‌اند.
بازنگری آیین‌نامه‌ها و شیوه‌نامه‌های انتخاب برگزیدگان
معاون سرآمدان و نخبگان بنیاد ملی نخبگان همچنین از بازنگری آیین‌نامه‌ها خبر داد و گفت: با نظارت دکتر حسینی، آیین‌نامه‌ها و شیوه‌نامه‌ها بازنگری شده است تا شرایط انتخاب برگزیدگان شفاف‌تر و دقیق‌تر شود. اساتید نمونه کشور، پژوهشگران برتر و افرادی که بر اساس شاخص‌های علمی و استنادی معتبر بین‌المللی شناخته می‌شوند، سه گروه اصلی برای دریافت این جایزه هستند. فرآیند انتخاب برگزیدگان از طریق کارگروه‌های تخصصی و بر اساس جداول امتیازدهی انجام می‌شود.
برنامه‌ریزی برای تقدیر از برگزیدگان در اردیبهشت ۱۴۰۴
وی با اشاره به برنامه‌ریزی‌های انجام شده گفت: هدف این است که از برگزیدگان جایزه علامه طباطبایی در اردیبهشت ۱۴۰۴ و همزمان با روز معلم تقدیر شود. جلسات شورای نخبگان طبق برنامه‌ریزی‌ها تا ۳۰ دی‌ماه برگزار خواهد شد و کارگروه‌ها نیز تا بهمن‌ماه جمع‌بندی خواهند داشت. پیشنهاد برگزیدگان تا ۲۰ اسفند انجام و تأیید نهایی توسط اعضای شورای نخبگان تا فروردین ۱۴۰۴ صورت خواهد گرفت.
پیشنهاد تغییر نام «جایزه» علامه طباطبائی به «نشان» علامه طباطبائی
عضو حقیقی شورای نخبگان با تاکید بر اهمیت واژه‌گزینی در تعریف جایزه علامه طباطبایی، گفت: جایزه علامه طباطبایی بیشتر به عملکرد حرفه‌ای افراد در طول زندگی‌شان بازمی‌گردد و به همین دلیل شاید واژه «نشان» برای آن مناسب‌تر باشد.
رضا فرجی دانا گفت: در ایران، تفاوت میان نشان و جایزه گاه دچار خلط مفهومی می‌شود. نشان بیشتر به تمام دستاوردهای یک فرد در طول زندگی علمی او تعلق می‌گیرد، اما جایزه معمولاً به دلیل یک اختراع، نظریه یا کشف خاص به فرد اهدا می‌شود. جایزه علامه طباطبایی بیشتر به عملکرد حرفه‌ای افراد در طول زندگی‌شان بازمی‌گردد و به همین دلیل شاید واژه «نشان» برای آن مناسب‌تر باشد.
وی افزود: این نشان نمادین نیست و باید جنبه‌های حمایتی بیشتری داشته باشد. در گذشته، جوایزی از جمله پوشش کامل بیمه، وام مسکن یا تسهیلات سفرهای زیارتی برای اساتید برگزیده در نظر گرفته می‌شد که به نوعی تکریم جایگاه علمی و اجتماعی آنان بود.
تأکید بر استقلال و عدالت در انتخاب برگزیدگان
سعید سهراب‌پور، مشاور رئیس بنیاد ملی نخبگان نیز با اشاره به رویه انتخاب برگزیدگان، گفت: رسم بر این است که مسئولان به هیچ عنوان امکان دریافت جایزه را نداشته باشند. در گذشته ما اساتید برتر را انتخاب می‌کردیم و تأکید داشتیم که رؤسای دانشگاه‌ها نمی‌توانند برگزیده شوند، این رویه باید ادامه پیدا کند تا استقلال و عدالت در انتخاب حفظ شود.
انتهای پیام
* نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند