با گذشت حدود دو هفته از درگذشت فیروز نادری از مدیران برجسته ناسا، روزنامه های نیویورک تایمز و واشنگتن پست، پنج شنبه (اول تیر) و یکشنبه (سوم تیر) در گزارش هایی به درگذشت مدیر موفق ایرانی ماموریتهای پرتاب کاوشگر به مریخ پرداختند.
به گزارش دیده بان علم ایران، خبر درگذشت دکتر نادری به رغم بازتاب وسیعی که در شبکه های اجتماعی و رسانه های فارسی زبان خارج کشور داشت در رسانه های خارجی بازتاب چندانی نداشت و به نظر می رسد آن چه توجه رسانه های آمریکایی را به درگذشت نادری جلب کرده، توئیت لاری لشین، مدیر آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا و بیل نلسون، مدیر ناسا باشد که با تمجید از این مهندس و مدیر ایرانی تبار بازنشسته ناسا بر نقش ویژه او در تعمیق دانش بشر درباره مریخ تاکید کرده اند.
فیروز نادری در سال ۲۰۰۰ در حالی به مدیریت برنامه مریخ ناسا منصوب شد که چند شکست پیاپی در ماموریتهای مریخ، ناامیدی سنگینی را در این حوزه حاکم کرده بود. وی حداقل پنج ماموریت مریخ را در آزمایشگاه پیشرانش جت (JPL) ناسا مدیریت کرد که مریخ نوردهای فرصت و روح از شاخص ترین آنها بودند.
نادری اوایل خردادماه در پیامی ناگهانی در صفحه اینستاگرام خود اعلام کرد که در اثر زمین خوردن دچار آسیب نخاعی و فلج شده و کمی بعد در ۱۹ خردادماه (۹ ژوئن) خبر درگذشت ناگهانی او در لس آنجلس، علاقمندانش را غافلگیر کرد. نادری هنگام مرگ ۷۷ سال داشت.
نیویورک تایمز در گزارش خود به نقل قولی از لوری لشین، مدیر JPL پرداخته که دکتر نادری را «خیال اندیشی» توصیف کرده که «کارش بر بسیاری از ماموریت های فضایی توسعه یافته در JPL در سه دهه گذشته تأثیر گذاشته است». «نادری، یک مربی درخشان برای کسانی است که امروز ماموریت های اکتشاف فضایی ما را رهبری می کنند.»
در بخش دیگری از این گزارش آمده است: « دکتر نادری به بسیاری از ایرانیان و ایرانیان آمریکایی نشان داد که یک مهاجر در آمریکا تا کجاها می تواند برسد که در مورد او، به معنای واقعی کلمه (جایگاه) ستاره ها بود. در دورانی که اخبار ایران اغلب منفی بود، او را مایه غرور ملی می دانستند. بسیاری از دانشمندان جوان ایرانی می گویند که او الهام بخش سیر حرفه ای آنها بوده است.»
شادی فیروز نادری، مدیر برنامه مریخ ناسا هنگام فرود مریخ نورد فرصت بر سطح سیاره سرخ در سال ۲۰۰۴
در بخش دیگری از این گزارش با اشاره به برخی موضعگیری های سیاسی دکتر نادری آمده است: «وی در هیات مدیره تعدادی از سازمانهای غیرانتفاعی با تمرکز بر موضوعات مرتبط با ایران از جمله ترویج مشارکت مدنی ایرانیان و فرهنگ ایرانی در ایالات متحده و آموزش دوران کودکی و درمان سرطان کودکان در ایران، خدمت کرد.
او ده‌ها دانشمند و دانشجوی ایرانی را در ایالات متحده و ایران راهنمایی کرد که از آنها به عنوان فرزندانی یاد کرد که هرگز نداشت. او اغلب در مصاحبه‌هایش می‌گفت که تأثیرگذاری بر ذهن‌های جوان را بزرگترین دستاورد خود می‌دانست.
در سال ۲۰۱۷ (اسفند ۱۳۹۵) زمانی که اصغر فرهادی، کارگردان ایرانی با فیلم «فروشنده» برنده اسکار شد و در اعتراض به سیاستهای ترامپ در زمینه ممنوعیت سفر اتباع برخی کشورها به آمریکا، مراسم را تحریم کرد از دکتر نادری و دانشمندی دیگر (انوشه انصاری) خواست تا به نمایندگی او جایزه اسکار را دریافت کنند. نادری در پاسخ به سوال خبرنگاران درباره علت انتخاب او از طرف فرهادی گفت: احتمالا علت انتخاب او و انصاری (نخستین زن فضاگرد جهان) سوابق فعالیتهای مرتبط با ماموریت های فضایی است.
او گفت: «وقتی از زمین به فضا می روید و به زمین نگاه می کنید، آن را به صورت یک مرمر آبی رنگ می بینید. شما هیچ مرزی و خطی را نمی بینید که مردم را از هم جدا می کند.»
نادری در سال ۲۰۰۰ به مدیریت ماموریتهای مریخ منصوب شد و حداقل پنج ماموریت به مریخ را هدایت کرد. او بر ادیسه مریخ نظارت داشت، فضاپیمایی که در سال ۲۰۰۱ به فضا پرتاب شد و هنوز به دور سیاره می چرخد و داده هایی را جمع آوری می کند تا دریابد مریخ از چه چیزی ساخته شده است و آب و یخ را تشخیص دهد. در سال ۲۰۰۴، او بر فرود ربات‌های Spirit (روح) و Opportunity (فرصت) نظارت داشت که سطح سیاره را کاوش کردند.
در سال ۲۰۰۶، او بر پرتاب مدارگرد شناسایی مریخ نظارت داشت، که همچنان به دنبال شواهدی از آب است. و او برنامه بازآوری نمونه از مریخ را اجرایی کرد که قرار است طی دو مرحله در سال های ۲۰۲۷ و ۲۰۲۸ با هدف بازگرداندن نمونه های جمع آوری شده توسط یک مریخ نورد به زمین انجام شود.
او همچنین مدیر برنامه Origins برای بررسی چگونگی وجود حیات در جهان های دیگر بود که زمینه را برای طرح ناسا برای پرتاب مدارگردی به دور اروپا، یکی از قمرهای مشتری، برای جستجوی حیات فرازمینی فراهم کرد.
فیروز مایکل نادری در ۲۵ مارس ۱۹۴۶ در شیراز متولد شد. او کوچکترین فرزند از سه پسر کریم نادری، مالک ثروتمند بود که از ازدواج او با همسر سومش، هما ایلچی – از یک خانواده سیاسی سرشناس – به دنیا آمد. وقتی فیروز چهار ساله بود والدینش طلاق گرفتند. پدرش حضانت کامل را به دست آورد و ملاقات پسران و مادرشان را ممنوع کرد.
فیروز تحت سرپرستی همسر اول پدرش احترام السلطنه نادری قرار گرفت که تا ۱۲ سالگی او را بزرگ کرد. فیروز سپس به یک مدرسه شبانه روزی در تهران فرستاده شد، جایی که او یک دانش آموز موفق و نخبه ریاضی بود. البته او در مصاحبه‌های بعدی خود گفت که هرگز به دنبال شغلی در اکتشافات فضایی نبوده است.
او در سال ۱۹۶۴ ایران را ترک کرد و به دانشگاه ایالتی آیووا رفت و در آنجا لیسانس مهندسی برق گرفت. پس از اخذ مدرک دکتری در رشته پردازش تصویر دیجیتال در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی، در سال ۱۹۷۶(۱۳۵۵) به ایران بازگشت. او برای دولت ایران به عنوان مدیر آژانس سنجش از دور ایران کار می کرد که از داده های ماهواره ای برنامه آمریکایی لندست برای نظارت بر منابع طبیعی ایران استفاده می کرد تا اینکه انقلاب اسلامی در سال ۱۹۷۹ سلطنت را سرنگون کرد.
پس از مدتی او به خارج مهاجرت کرد و به عنوان مهندس مخابرات در JPL ناسا استخدام شد و زمانی که آنجا بود، به علوم فضایی علاقه مند شد. او به سرعت از مشاغل مختلف فنی به سمت‌های اجرایی رسید که ابتدا مربوط به برنامه‌های ماهواره‌ای و سپس اکتشاف فضا بود. او در اوایل دهه ۴۰ زندگیش با پروین کسایی، هموطن ایرانی آمریکایی که به عنوان مدیر دفتر امور آموزشی آزمایشگاه کار می کرد، ازدواج کرد.
این ازدواج تنها چند سال به طول انجامید، اما تا زمان مرگ دکتر نادری دوستان صمیمی باقی ماندند.
از دکتر نادری، سه خواهر – پری نادری، مهین نادری و نیلوفر عرب شیبانی – و برادرانش کاظم، اهورا و سیا نادری به یادگار مانده اند. برادر دیگر او به نام جان سال گذشته درگذشت.
نادری و دو تن از دانشمندان ماموریت اعزام مریخ نورد در کنفرانس خبری اعلام دستیابی مریخ نورد به شواهد وجود آب در مریخ در سال ۲۰۰۴
دکتر نادری پس از خروج از برنامه مریخ به عنوان معاون مدیر آزمایشگاه پیشرانش جت، نظارت بر استراتژی های پروژه جدید را عهده دار شد. او بعداً مدیر اکتشافات منظومه شمسی آزمایشگاه شد و بر مأموریت‌های زحل، مشتری و اروپا نظارت داشت.
دکتر نادری آرزوی بازگشت به ایران را داشت، اما هرگز این کار را نکرد. در دوران حضورش در ناسا به او توصیه شد که به دلایل امنیتی به ایران سفر نکند و پس از بازنشستگی به یکی از منتقدان صریح تبدیل شد.
کاظم نادری، معمار ساکن نیویورک گفت برادرش گیاه یاسی را در بالکن خانه خود که رو به اقیانوس آرام نگهداری می کرد، زیرا عطر این گیاه را به یاد باغ های شیراز می انداخت.
هموطنانش با او مانند یک قهرمان مردمی رفتار می کردند. خانم عرب شیبانی در گفت و گویی تلفنی گفت: هنگامی که او از لندن بازدید کرد، دانشجویان ایرانی به تعقیب ماشین او پرداختند و به شیشه ها زدند. دکتر نادری ماشین را متوقف کرد و برای صحبت با دانشجویان پیاده شد. آنها امضا و عکس خواستند و او بسیار خشنود و متواضع بود و با همه صحبت می کرد.
دکتر نادری بالاترین جایزه ناسا، مدال خدمات ممتاز و مدال افتخار جزیره الیس را برای کمک های برجسته به جامعه آمریکا دریافت کرد.
پس از بازنشستگی وی در سال ۲۰۱۶، اتحادیه بین المللی نجوم به درخواست ناسا یک سیارک را به نام او نامگذاری کرد. سیارک ۵۵۱۵ Naderi، صخره‌ای به قطر حدود شش مایل است که بین مدارهای مریخ و مشتری به دور خورشید می‌چرخد، دور از مرزهای جداکننده مردم روی زمین.»
روزنامه «واشنگتن پست» هم در گزارشی به قلم امیلی لانگر می نویسد: «فیروز نادری، یکی از مقامات ناسا که بر فرود موفقیت‌آمیز دو مریخ‌نورد اکتشافی بر روی مریخ نظارت داشت، شاهکاری که درک بشر از سیاره سرخ را بسیار گسترش داد و او را به قهرمانی برای هموطنان ایرانی آمریکایی تبدیل کرد، در ۹ ژوئن در ۷۷ سالگی درگذشت.
خبر درگذشت نادری در صفحات اجتماعی وی منتشر شد. دکتر نادری ماه گذشته در فیس بوک نوشته بود که دچار زمین خوردگی شده که باعث فلج شدن از گردن به پایین شده است.
دکتر نادری که به عنوان مهندس برق آموزش دیده بود، در پی انقلاب اسلامی سال ۱۹۷۹، زادگاهش ایران را ترک کرد و در اواخر همان سال در آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا (JPL) در کالیفرنیا استخدام شد.
طی نزدیک به چهار دهه، او به عنوان محور اصلی ماموریت های آزمایشگاه، به ویژه فرود مریخ نورد روح و فرصت بر روی مریخ در سال ۲۰۰۴، یکی از مهم ترین دستاوردهای ناسا در دهه های اخیر ظاهر شد.
بیل نلسون، مدیر ناسا و سناتور سابق دموکرات فلوریدا، پس از مرگ دکتر نادری در توییتر نوشت: «فیروز نادری یک غول بود. او به بازتعریف دانش بشر در مورد مریخ کمک کرد و حس کنجکاوی ما را تقویت کرد.»
دکتر نادری حرفه ای گسترده در ناسا داشت و قبل از بازنشستگی در سال ۲۰۱۶ به عنوان مدیر اکتشاف منظومه شمسی فعالیت می کرد. اما او شاید بیشتر به خاطر کارش به عنوان رئیس برنامه اکتشاف مریخ در JPL شناخته شده بود، نقشی که از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵ بر عهده داشت.
برنامه مریخ قبلاً با شکست مواجه شده بود، از جمله از دست دادن مدارگرد آب و هوایی ۱۲۵ میلیون دلاری مریخ در سال ۱۹۹۹ به دلیل یک خطای ابتدایی مربوط به تبدیل واحدهای غیر متریک و متریک. فضاپیمای دیگری به نام کاوشگر قطبی مریخ هم در اواخر همان سال با هزینه ۱۶۵ میلیون دلاری شکست خورد.
دکتر نادری بعداً به هیوستون کرونیکل گفت: «اگر چیزی به نام افسردگی نهادی وجود داشته باشد، ما آن را در JPL پس از شکست‌های پیاپی در سال ۱۹۹۹ احساس کردیم.»
موفقیت های برنامه مریخ تحت مدیریت دکتر نادری شامل ادیسه مریخ بود که در سال ۲۰۰۱ پرتاب شد، فضاپیمایی که هنوز در حال استفاده است و طبق اعلام ناسا رکورد طولانی ترین فضاپیمایی فعال مداوم در مدار سیاره ای غیر از زمین را دارد.
راه اندازی روح و فرصت هیجان انگیزتر بود. مریخ نوردهای دوقلو که برای مأموریت های ۹۰ روزه طراحی شده اند، به شکلی چشمگیرتر از انتظارات عمل کردند. روح(Spirit) بیش از شش سال دوام آورد و فرصت (Opportunity) نزدیک به ۱۵ سال سطح مریخ را کاوش کرد.
آنها با هم به دانشمندان کمک کردند تا شواهدی را جمع‌آوری کنند که نشان می‌دهد مریخ زمانی سیاره گرم‌تر و مرطوب‌تری بوده و می‌توانست محل زندگی باشد.
دکتر نادری با یادآوری احساسات لحظه فرود اولین مریخ نورد گفت: «اولین بار بود که ضربان قلبم را می شنیدم!»
وی مانند بسیاری از همکارانش از مریخ نوردها به گونه ای صحبت می کرد که گویی موجودات زنده هستند.
او اظهار داشت که «روح» در طول صعود خود به مریخ، مانند «کودکی در شکم مادری بود که تمام اندام‌هایش محکم جمع شده بود.» او خاطرنشان کرد که وقتی مریخ نورد فرود آمد، اندام‌ها مانند یک نوزاد در لحظات پس از تولد باز می‌شوند. او از مریخ نورد در حالت استراحت به عنوان داشتن یک “خواب خوب” یاد کرد.
این مأموریت ها برای دکتر نادری که خود را نماینده ایرانیان و ایرانیان آمریکایی می دانست، در زمانی که بسیاری احساس می کردند توسط جامعه آمریکا مورد سوء تفاهم قرار گرفته اند، اهمیت شخصی داشت. رئیس جمهور جورج دبلیو بوش در سخنرانی خود در سال ۲۰۰۲، ایران را به همراه کره شمالی و عراق بخشی از “محور شرارت” نامید.
دکتر نادری به مصاحبه‌کننده‌ای در پروژه میراث کلتک گفت: «من این استرس خودساخته اضافی را داشتم. فکر می‌کردم اگر شکست بخوریم، سرفصل‌ها می‌گویند «ناسا دوباره در مریخ شکست می‌خورد و این بار زیر نظر مدیر برنامه‌های ایرانی الاصل!» فشارهایی که ما بیش از فشارهای واقعی ایجاد می‌کنیم و به خود وارد می‌کنیم.»
او گفت که او به دنبال “نشان دادن آنچه مثبت است” در مورد فرهنگ ایرانی بود و قهرمان دانشجویان و دانشمندان ایرانی و ایرانی آمریکایی شد.
نادری در مراسم اسکار سال ۲۰۱۷ به همراه نوشه انصاری، یک ایرانی آمریکایی که اولین زن گردشگر فضایی به شمار می رود، اسکار بهترین فیلم خارجی را به نمایندگی از اصغر فرهادی، کارگردان درام ایرانی «فروشنده» دریافت کرد.
فرهادی در اعتراض به محدودیت‌های دولت جدید ترامپ برای سفر شهروندان ایران و برخی دیگر از کشورهای مسلمان‌نشین، مراسم را تحریم کرده بود. دکتر نادری گفت که ممنوعیت سفر به ویژه برای دانشجویانی که به دنبال ادامه تحصیل در ایالات متحده هستند مضر است.
از افتخارات نادری مدال خدمات ممتاز ناسا، بالاترین قدردانی آژانس فضایی بود. هنگامی که او بازنشسته شد، یک سیارک به افتخار او نامگذاری شد.
فیروز مایکل نادری در ۲۵ مارس ۱۹۴۶ در شیراز، ایران به دنیا آمد. او پدرش را مالک یک دارایی موروثی توصیف کرد که «هرگز مجبور نبود کار کند مگر اینکه او را سرگرم کند».
پدر و مادر دکتر نادری در چهار سالگی طلاق گرفتند. وی پس از گذراندن دوره ابتدایی در شیراز به مدرسه شبانه روزی در تهران که توسط کشیشان کاتولیک اداره می شد فرستاده شد.
او تصمیم گرفت تحصیلات دانشگاهی خود را در ایالات متحده دنبال کند، جایی که قرار بود در نیویورک با خواهر ناتنی اش ملاقات کند تا پولی که پدر برای او فرستاده بود دریافت کند.
او به خاطر می‌آورد: «همانطور که معمولاً مهاجران انجام می‌دهند، من یک چمدان بزرگ را داشتم و آن را در اطراف فرودگاه می‌چرخاندم.» به دلیل یک برداشت غلط، خواهر ناتنی‌اش آنجا نبود تا فوراً او را پذیرایی کند و به مدت یک هفته، تا زمان ورود او، با پول کمی که داشت با خوردن هات داگ سر می‌کرد.
دکتر نادری در سال ۱۹۶۹ لیسانس مهندسی برق را از دانشگاه ایالتی آیووا دریافت کرد و تحصیلات خود را در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی ادامه داد و در سال ۱۹۷۲ فوق لیسانس و در سال ۱۹۷۶ دکتری را نیز در رشته مهندسی برق گرفت.
او به ایران بازگشت و در آنجا در زمینه ماهواره های علوم زمین برای آژانس سنجش از دور ایران کار کرد. زمانی که شاه برکنار شد، دکتر نادری ایران را ترک کرد و دیگر برنگشت.
در JPL، او در سمت هایی از جمله مدیر پروژه برای آزمایش های ماهواره ای سیار خدمت کرد. قبل از انتصابش در برنامه مریخ، او مدیر برنامه Origins بود که در میان ماموریت های دیگر، شکل گیری حیات اولیه روی زمین را کاوش می کرد و به دنبال سیارات زمینی در دیگر کهکشان ها می گشت.
دکتر نادری در سازمانهای مختلفی که اهداف جامعه ایرانی آمریکایی را دنبال می کنند هم فعال بود.
او گفت: «وقتی از زمین به فضا می روید و به زمین نگاه می کنید، آن را به صورت یک مرمر آبی رنگ می بینید. شما هیچ مرزی و هیچ خطی را نمی بینید که مردم را از هم جدا می کند.»
انتهای پیام
* نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند