همکاری دانشمندان ایران و آمریکا برای نجات دریاچه ارومیه

کاهش تراز آب دریاچه ارومیه و افزایش شوری آب در دو دهه گذشته، کاهش قابل توجه جمعیت آرتمیا، فلامینگو و سایر گونه‌های پرندگان را به دنبال داشته و منجر به ایجاد مشکل در اکولوژی منطقه و تهدید برای پستانداران جزایر شده است. صنعت اکوتوریسم منطقه نیز با مخاطره مواجه شده و زیان‌های اقتصادی سنگینی به بار آورده است.

غبار ایجاد شده از بستر نمکی بجای مانده از خشک شدن دریاچه می‌تواند تهدیدی جدی برای سلامت پنج میلیون نفر جمعیت ساکن در حوضه آبریز دریاچه ارومیه ایجاد کند. دریاچه ارومیه مشابهت‌هایی از لحاظ ویژگی‌های فیزیکی، شیمیایی و مسائل مدیریت منابع آب با دریاچه بزرگ نمک در ایالت یوتای آمریکا دارد و از این رو به خواهرخوانده آن مشهور است.

این تیم تحقیقاتی با تحلیل ۴۰ سال داده‌های دریاچه ارومیه، هشت معیار را برای سلامت و خدمات اکوسیستمی گسترده دریاچه ارومیه تعریف کردند.

نتایج این پژوهش در شماره اخیر نشریه “Journal of Hydrology Regional Studies ” به چاپ رسیده است. یکی از یافته‌های مهم این پژوهش این است که تلاش برای رسیدن یک تراز آب ثابت (به عنوان تراز اکولوژیک) به آن الزاماً کارکردهای اصلی دریاچه ارومیه را احیا نخواهد کرد. در عوض این محققان بر لزوم به کارگیری یک رویکرد جامع (با لحاظ طیف گسترده‌ای از خدمات اکوسیستمی شامل سلامت، کیفیت آب، اقتصاد، اکولوژی و تفریح و گردشگری) برای حفاظت و احیای دریاچه ارومیه تأکید می‌کنند.

دکتر سیما محقق اصلی این پژوهش گفت: در حال حاضر در یک نقطه عطف هستیم، هر اقدام کوچکی مهم است و می‌بایست هم اکنون برای احیای دریاچه اقدام کنیم و اقدامات مثبت را تداوم بدهیم. هرگونه کوتاهی و بی‌توجهی می‌تواند ما را به شرایط نامطلوب قبل از تثبیت برگرداند.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس افزود: ما باید متغیر بودن تراز آب دریاچه را (در اثر فعالیت‌های انسانی در حوضه و شرایط اقلیمی) به عنوان یک واقعیت بپذیریم و متناسب با این شرایط در انجام اقدامات مورد نیاز برای احیای دریاچه جایی متمرکز شویم که بتواند بهبود قابل توجهی در خدمات اکوسیستمی دریاچه ایجاد کند. احیای دریاچه ارومیه کار ساده‌ای نیست و استفاده از تجربیات بین المللی در این زمینه بسیار ضروری است. اقدامات خوبی در این راستا بعد از شکل‌گیری ستاد احیای دریاچه ارومیه در خصوص ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌های اجرایی، ارتقای آگاهی و ایجاد توجه عمومی به موضوع، اجرای طرح‌های صرفه‌جویی آب و ارتقای عملکرد محصولات کشاورزی در حوضه آبریز ارومیه انجام شده است که ضرورت دارد ادامه یابد.

وی تصریح کرد: احیای دریاچه ارومیه باید یک تعهد ملی از سوی دولت‌ها تلقی شود و حمایت‌های عموم مردم هم آن را پشتیبانی کند تا بهبود قابل ملاحظه‌ای در شرایط دریاچه ایجاد شود. بحران زیست محیطی که دریاچه ارومیه با آن مواجه است، منحصر به ایران نیست. در دریاچه نمک آمریکا نیز در سال‌های اخیر تراز آب دریاچه در محدوده پایین‌ترین حدود خود بوده و مشکلات مشابهی در شکل گیری اتصال بین جزایر و سواحل، تهدید ناشی از گرد و غبار، تغییر در شوری آب و خسارت‌های اکولوژیکی نگرانی‌های کارشناسان را به دنبال داشته است.

عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس تاکید کرد: این همکاری علمی مشترک بین محققان ایرانی و آمریکایی ارزشمند است؛ چرا که ما مسائل مشترک زیادی در خصوص این موضوع داریم که از طریق تبادل تجربیات و سوابق تحقیقات انجام شده در دو کشور بهتر قادر به حل آنها خواهیم بود.

نتایج پژوهش دکتر سیما و همکاران می‌تواند در بازنگری اهداف برنامه احیای دریاچه ارومیه مورد استفاده قرار گیرد.

تیم دانشگاه یوتا نیز به سرپرستی دکتر دیوید رزنبرگ، استاد مهندسی تحلیل سیستم‌های منابع آب و محیط زیست که در موضوعات مدیریت جامع منابع آب در حوضه‌های آبریز غرب آمریکا و رودخانه‌های تأمین کننده جریان ورودی به دریاچه بزرگ نمک آمریکا مطالعه کرده است و با مشارکت دکتر وین وورتسباخ، سارا نول و کارین کتنرینگ از دانشکده منابع طبیعی این دانشگاه در بخش‌های اکولوژی و لیمنولوژی این تحقیق همکاری داشتند.

دکتر رزنبرگ معتقد است که نمی‌توان گفت افزایش تراز آب دریاچه به یک تراز مشخص شرایط کلی آن را بهبود می‌دهد. لذا باید ببینیم که ارتباط بین خدمات اکوسیستمی دریاچه باهم به چه صورت است و چه طور تغییر در تراز آب دریاچه به مرور زمان این خدمات را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

انتهای پیام