چهارمین نشست ترویج علم جایزه مصطفی صبح امروز، ۲۷ بهمن ماه به میزبانی بنیاد جایزه مصطفی و با حضور مدیران و متخصصان تولید واکسن در کشور برگزار شد.
به گزارش خبرنگار دیده‌بان علم ایران در این جلسه دکتر مصطفی قانعی، دبیر علمی ستاد ملی مبارزه با کرونا و عضو کمیته ملی واکسن کووید-۱۹، دکتر وحید خدامی، مدیر ساخت پروژه واکسن کرونا بر پایه mRNA، دکتر کیهان آزاد منش، مدیر گروه ویروس شناسی انستیتو پاستو، دکتر سیدرضا بنی هاشمی مدیر گروه بیوتکنولوژی و آزمایشگاه مرکزی موسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی و دکتر روح‌الله درستکار مدیر عامل شرکت کیان ژن‌آزما حضور داشتند.
در ابتدای جلسه دکتر مصطفی قانعی توضیحاتی درباره شیوه تامین واکسن از تولید داخل و استراتژی‌هایی که در این زمینه پیگیری شده ارائه کرد.
وی گفت: تولید واکسن از ابتدای شیوع کرونا در کشور و از اسفند ماه گذشته در دستور کار قرار گرفته است و علی‌رغم وجود متخصصانی که در کشور که معتقد بودند، بیماری کرونا دوام چندانی ندارد و تا چند ماه بعد فروکش خواهد کرد، کار را با جدیت آغاز کردیم.
دبیر علمی ستاد ملی مبارزه با کرونا خاطرنشان کرد: در حال حاضر شرکت‌های مختلف و موسساتی دولتی در کشور در حال تحقیق و توسعه روی انواع پلت‌فرم‌های تولید واکسن برای کرونا هستند که عبارتند از ویروس غیر فعال یا ضعیف شده، وکتورهای ویروسی، پروتئین نوترکیب، آران‌ای پیام رسان، واکسن بر مبنای دی‌ان‌ای و ذرات شبیه ویروسی.
قانعی با تاکید بر اینکه پیش‌بینی می‌شود که در خرداد ماه ۱۴۰۰ در حوزه واکسن کرونا به نتیجه برسیم و واکسیناسیون را در کل کشور داشته باشیم، اظهار داشت: در عرصه تولید واکسن این‌گونه نیست که بتوان واکسن‌های متنوع را از سایر کشورها تهیه کرد از این رو باید انواع واکسن‌ها در کشور موجود باشند تا بتوان برای هر گروه سنی از واکسن خاصی استفاده کرد ضمن آنکه هنوز فواصل تزریق این واکسن برای ما مشخص نیست و اینکه آیا فواصل شش ماه کفایت می‌کند یا خیر و اینکه کدام گروه سنی از چه واکسنی باید استفاده کند.
وی همچنین به مساله نیاز به تکرار واکسیناسیون اشاره کرد و افزود که هنوز مشخص نیست که تزریق واکسن کرونا نیاز به تکرار در چه بازه‌های زمانی دارد و بسیار محتمل است که با یک بار واکسیناسیون برای ایجاد ایمنی بلند مدت کافی نباشد و نیاز به تکرار واکسن وجود داشته باشد. در این صورت خرید واکسن برای تکرار واکسیناسیون با مشکلات فعلی مواجه خواهد شد. همچنین این برنامه‌ریزی باعث می‌شود، در صورت عدم موفقیت یک شیوه تولید پروژه تولید واکسن داخلی با شکست مواجه نشود.
وی افزود: از همان ابتدا برخی کشورها تمایل داشتند که تست‌های مختلف فاز ۱، ۲ و ۳ انسانی واکسن کرونا را به صورت مشترک با کشور ما انجام دهند. این در حالی است که ایران می‌بایست ۵۰ درصد پول واکسن را پرداخت می‌کرد و اگر پروژه با شکست مواجه می‌شد، این پول به هیچ عنوان بازگشت داده نمی‌شد ضمن آنکه اگر در تست‌های بالینی عوارضی متوجه مردم مورد تست می‌شد، هزینه درمان آن را باید دولت متقبل می‌شد به این دلیل ما این روش را برای مشارکت با سایر کشورها در تولید واکسن در اولویت قرار ندادیم.
قانعی با طرح این سوال که چرا کشورهای اطراف ما واکسینه شدند اما ایران واکسیناسیون را آغاز نکرده است، توضیح داد: دلیل آن است که ایران تست انسانی در مراحل اولیه کشورها را قبول نکرد و ما این شرط را ارائه کردیم که در صورت به نتیجه رسیدن اجرای فاز ۱، در فاز ۳ انتقال فنی صورت گیرد که تنها کشوری که با این شرط موافقت کرد کشور کوبا بود و با ایران وارد تعامل شد و همکاری خود را با انستیتو پاستور آغاز کرد.
وی با بیان اینکه در ابتدا کشور روسیه با این شرط حاضر به همکاری با ایران نبود اما اکنون حاضر شده که واکسن خود را در مراحل یک و دو انجام دهد و فاز ۳ را به صورت مشترک با ایران آغاز کند، یادآور شد: نیاز کشور ۱۶۰ میلیون دوز واکسن کرونا است و پیش‌بینی ما این است که هرکدام از فناوری‌های در پیش گرفته شده تولید واکسن کرونا بین ۱۵ تا ۲۵ میلیون دوز تولید داشته باشند که باز هم این میزان کم است.
در ادامه جلسه کاوه فیض‌الهی، روزنامه‌نگار علم و مجری جلسه سوالاتی را از مهمانان برنامه درباره شیوه‌های ساخت واکسن، مرحله تولید هر واکسن و مراجع تایید نهایی پرسید.
دکتر آزادمنش در توضیحاتی به مراحل تولید واکسن به شیوه وکتور ویروسی اشاره کرد. در این روش از یک ویروس بی‌خطر مثل آدنوویروس‌ها (مشابه واکسن اسپوتنیک و آسترازنکا) برای حمل محتوای ژنتیکی ویروس به بدن استفاده می‌شود. این محتوا بخش‌های کلیدی ویروس را که بدن باید در مقابل آن ایمن شود را با کمک بدن بدون ایجاد بیماری تولید می‌کند. بخش رایج برای تولید واکسن پروتئین اسپایک یا شاخک است، اما به گفته دکتر آزادمنش در انستیتو پاستور محققان مشغول کار روی یک بخش دیگر ویروس برای تولید ایمنی هستند.
در ادامه روح‌الله درستکار با بیان این که واکسن تولیدی در شرکت کیان ژن آزما در فاز ۳ حیوانی است و پیش بینی می‌شود تا یک ماه دیگر وارد فاز انسانی شود، اظهار داشت: تکنولوژی مورد استفاده در این شرکت مبتنی بر ویروس غیرفعال است. مزیت استفاده از این نوع ویروس کشته شده در تولید واکسن این است که اگر ویروس در یک نقطه جهش پیدا کند احتمالا این واکسن می‌تواند پوشش ایمنی بهتری به فرد بدهد.
وی دسترسی به آزمایشگاه سطح ۳ را از چالش‌های تولید این نوع واکسن عنوان کرد و گفت: برخی از کشورها، آزمایشگاه سطح ۳ و ۴ را در اختیار دارند اما ما پیش از این چنین آزمایشگاهی نداشتیم و با اپیدمی کرونا، ایجاد چنین آزمایشگاه‌هایی در کشور احساس شد که در این زمینه اقداماتی صورت گرفت.
درستکار به بیان آخرین وضعیت تولید واکسن کرونا در این شرکت دانش بنیان پرداخت و خاطر نشان کرد: ما توانستیم در حد وسیعی ویروس‌های کرونا را غیرفعال کنیم ضمن آنکه فازهای ۱ و ۲ حیوانی آن را به خوبی گذرانیم و اکنون درفاز نهایی حیوانی و آزمایش روی میمون‌ها هستیم که امیدوارم تا یک ماه آینده مرحله ۳ حیوانی را به خوبی سپری کنیم و وارد تست انسانی شویم.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله درباره تفاوت این واکسن با واکسن “کووایران” هم گفت: تفاوت زیادی بین این دو واکسن وجود ندارد اما میزان آنتی ژن و سویه انتخاب شده با یکدیگر تفاوت دارند.
وی گفت: اگر مراحل باققی مانده را به خوبی طی کنیم می‌توانیم ۲۰ میلیون دوز تولید واکسن کرونا داشته باشیم که این میزان براساس نیاز کشور، خیلی کم است و از این رو ورود شرکت‌های مختلف در فرآیند تولید واکسن ضروری به نظر می‌رسد.
وحید خدامی، مدیر پروژه ساخت واکسن کرونا بر مبنای mRNA هم با بیان این که این نوع واکسن‌ها جدیدترین نسل واکسن‌ها هستند و به دلیل قابلیت تولید انبوه برتری دارند، اظهار داشت: با این که تکنولوژی mRNA چندان جدید نیست، اما پیش از پاندمی کرونا واکسنی با این تکنولوژی تایید نشده بود.
خدامی با بیان اینکه واکسن مُدرنا اکنون در منفی ۲۰ درجه در یخچال نگهداری می‌شود، گفت: این احتمال وجود دارد که در آینده واکسن در شرایط معمولی قابل نگهداری باشد.
وی در خصوص آخرین وضعیت واکسن مبتنی بر mRNA در این شرکت گفت: ما توانستیم ماده اولیه را در تابستان تولید کنیم و تست‌های حیوانی آن را در پاییز اجرایی کردیم و در حال حاضر اجرای فازهای تست‌های تکمیلی بر روی میمون و “تعیین سمیت” و “خنثی سازی از واکسن” را در دستور کار داریم.
در ادامه، دکتر سیدرضا بنی هاشمی، مدیر گروه بیوتکنولوژی و آزمایشگاه مرکزی موسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی به آغاز فاز انسانی آزمایش واکسن این موسسه که با پروتئین نوترکیب ساخته شده شااره کرد و گفت: در این شیوه پروتئین شاخک ویروس به وسیله باکتری و یا قارچ تکثیر و جمع‌آوری شده و سپس با خالص‌سازی به صورت واکسن تبدیل خواهد شد. این واکسن در سه دوز تزریق می‌شود و دوز سوم به صورت استنشاقی است که برای حل مشکل انتقال ویروس توسط افراد واکسینه شده طراحی شده و در صورت موفقیت اولین واکسن استنشاقی با پروتئین نوترکیب در جهان خواهد بود.
وی با تاکید بر اینکه در پاندمی‌ها ملاک بر شکسته شدن سریع چرخه انتقال است، گفت: از این رو در اولین مرحله واکسیناسیون ۲ مرحله صفر و یک عضلانی صورت می‌گیرد تا سیستم ایمنی مرکزی فعال شود و تنها یک بار واکسن استنشاقی تزریق می‌شود و در دفعات بعد که ایمنی آن مشخص شده، می‌توان تنها یک دوز عصلانی دریافت شود. در میمون‌ها کار آزمایی های بالینی انجام شده که ۸ تا ۹ ماه ایمنی ایجاد می شود از این رو می توانیم اعلام کنیم که در مرحله پیش بالینی حدود ۹ تا ۱۰ ماه ایمنی طولانی مدت داشتیم.
بنی هاشمی تصریح کرد: واکسن موسسه رازی با کسب مجوزهای لازم از هفته آینده وارد مرحله کارآزمایی بالینی فاز ۱ خواهد شد.
انتهای پیام
* نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند