دوره تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری قاعدتا زمانی برای نقد و ارزیابی علمی و منصفانه شرایط کشور و طرح دیدگاه‌ها و برنامه‌های اجرایی نامزدها است با این حال عرصه رقابتهای انتخاباتی دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری از سوی برخی نامزدها به سمت افشاگری، تخریب و زیر سوال بردن رییس دولت و اعضای کابینه رفته و تقریبا اغلب اقدامات و برنامه های دولت مستقر و هر آن چه به عنوان دستاوردها و موفقیت‌های کشور در چند سال اخیر مطرح بوده مورد هدف قرار گرفته است.
به گزارش خبرنگار دیده‌بان علم ایران از جمله انتقاداتی که طی مناظره های انتخاباتی از سوی دو نفر از نامزدها علیه دولت یازدهم مطرح شده کاهش شتاب رشد علمی کشور بی توجهی دولت به تحقیقات و مقالات علمی و تعطیلی طرح‌های کلان فناوری است؛ این در حالی است که چه آمارهای دولتی و چه گزارش‌های دوره‌ای که از سوی پایگاه‌های اطلاعات علمی نظیر تامسون رویترز و اسکوپوس منتشر می‌شوند، یکسره حکایت از رشد کمی و کیفی مقالات و مستندات علمی ایران دارند و مسؤولان دولتی نیز در سالهای اخیر دائما از افزایش اعتبارات پژوهشی و حمایت از طرح‌های فناوری سخن گفته‌اند.
دکتر بهزاد قره‌یاضی، چهره علمی صاحب‌نام در حوزه زیست فناوری و ایمنی زیستی و منتقد صریح اللهجه سیاستهای دولتهای نهم و دهم در حوزه‌های علمی پژوهشی و کشاورزی که در دولت یازدهم با تصدی ریاست امور پژوهش و فناوری سازمان برنامه و بودجه مسؤولیت تأمين و توزیع و نظارت و تا حدودی برنامه‌ریزی و هدایت بخش تحقیقاتی و فناوری کشور را بر عهده گرفته در گفت‌وگو با خبرنگار دیده بان علم ایران با افتخارآمیز و در مواردی بی‌نظیر خواندن موفقیت‌ها و دستاوردهای دولت و جامعه علمی کشور در چهار سال اخیر می‌گوید: در سایه اعتقاد و حمایت همه جانبه دکتر روحانی و مجموعه دولت از توسعه علوم، تحقیقات و فناوری در کشور که همواره در رهنمودهای رهبر معظم انقلاب بر آن تاکید شده جامعه علمی کشور رشد مقالات و مستندات علمی خود را با آهنگی پرشتاب ادامه داده و شاخص های کمی و کیفی تولید مقاله و مستندات علمی و دیگر شاخص های ارزیابی علم و فناوری کشور را ارتقا دهد.
سه برابر شدن شیب رشد علمی سالانه کشور
عبور از مرز ۵۰ هزار مقاله در سال ۹۵
دکتر قره یاضی با ابراز تاسف از این که برخی برای زیر سوال بردن عملکرد دولت در منازعات زودگذر انتخاباتی، تلاش و موفقیت جامعه علمی کشور را کتمان می کنند گفت: با این که احترام ویژه‌ای برای تک‌تک کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری قائلم نه از باب پاسخ‌گویی به هیچ‌یک از نامزدهای محترم و نه حمایت از کاندیدایی خاص، حسب وظیفه به عنوان مسوولی دولتی در حوزه علم و فناوری لازم می‌بینم مطالبی را درخصوص عملکرد دولت یازدهم در حوزه علم و فناوری به زبان آمار و مستندات رسمی به استحضار مردم شریف ایران برسانم. ادعای کاهش شتاب رشد علمی کشور در حالی مطرح شده که آمار تولیدات علمی ایران که در سال ۱۳۹۱ برابر با ۳۰ هزار و ۶۵۲ مقاله بوده در سال ۱۳۹۵ برای نخستین بار از مرز ۵۰ هزار مقاله عبور کرده و شیب رشد علمی کشور هم که در سال ۱۳۹۱ نسبت به سال ۱۳۹۰ تنها ۵٫۲ درصد بوده در سال ۱۳۹۵ نسبت به سال ۹۴ به ۱۵ درصد رسیده است.
وی افزود: رتبه علمی ایران از حیث تعداد مقالات نمایه شده در پایگاه ISI هم که در پایان سال ۱۳۹۱ رتبه ۲۰ بود در پایان سال ۹۵ به ۱۷ ارتقا پیدا کرده و رتبه ایران در پایگاه اسکوپوس هم از ۱۷ به ۱۶ افزایش یافته است.
دو برابر شدن سهم ایران از مقالات برتر دنیا
دکتر قره‌یاضی خاطرنشان کرد: به موازات رشد کمی مقالات، شاخص های کمی مقالات ایران نیز ارتقا یافته به طوری که سهم مقالات پر استناد و داغ ايران (مقالات يك درصد برتر دنيا) از ۸۲ صدم درصد در پايان سال ۲۰۱۲ به ۱٫۴۲ درصد در پایان سال ۲۰۱۵ رسیده كه رشدی حدودا دو برابری را طی سه سال نشان می دهد. تعداد مقالات پر استناد و داغ ايران هم از ۱۱۱ مقاله در پايان سال ۲۰۱۲ به ۲۲۹ مقاله در پايان سال ۲۰۱۴ رسیده است.
وی تصریح کرد: از نظر تعداد مقالات برتر در سال ۲۰۱۴ نسبت به سال ۲۰۱۲ رشد حدود ۱۰۰ درصدي مشاهده مي‌شود و سهم مقالات ايران از مقالات برتر بین‌المللي جهان حدود ۱٫۵ درصد است.
قره یاضی در ادامه از افزایش تعداد دانشمندان برتر و اثرگذار ایرانی در سطح دنیا (عضو مراکز آموزشی و پژوهشی داخل کشور) به تعداد بیش از ۲۰۰ نفر در نیمه اول ۲۰۱۵ خبر داد که نسبت به سالهای قبل رشد قابل ملاحظه‌ای داشته است.
به گفته وی، کشور ما به لحاظ شاخص هرش بر اساس اسناد و مدارک قابل ارجاع دارای رتبه ۴۱ بوده و در منطقه بعد از ترکیه قرار دارد و از لحاظ تعداد پژوهشگران با شاخص هرش بالاي ۱۵ با ۵۶۰ نفر رتبه اول منطقه را کسب کرده است.
رییس امور پژوهش و فناوری سازمان برنامه و بودجه همچنین از راه اندازی حدود ۳۰ موسسه پژوهشی، ۱۰۰ نشریه و ۲۵ انجمن جدید علمی، ارتقای یک تا چهار پله ای رتبه ایران در رشته‌های مهم دانشگاهی در سال ۲۰۱۵ نسبت به ۲۰۱۴ به عنوان دیگر نمودهای توجه دولت یازدهم به توسعه علوم و تحقیقات یاد کرد.
جهش ۲۶ پله ای رتبه ایران در «شاخص جهانی نوآوری»
قره یاضی که خود از منتقدان تکیه صرف به آمار رشد مقالات علمی در دولتهای قبل بود در پاسخ به این سوال که وضعیت ایران در سایر شاخص های علم و فناوری طی دولت یازدهم چگونه بوده است، اظهار داشت: در این دولت سایر شاخص‌های رشد علمی هم به طور جدی مورد توجه قرار گرفت و جهش چشمگیری در بسیاری از این شاخص‌ها ایجاد شد مثلا رتبه ایران در شاخص جهانی نوآوری (GII) که در سال ١٣٩١ بسیار پایین و برابر با ١٠٤ بود در پایان سال ١٣٩٥ به ٧٨ ارتقا یافت که قطعا در صورت استمرار سیاستهای فعلی، باز هم ارتقا پیدا خواهد کرد.
افزایش بیش از پنج هزار میلیارد تومانی بودجه پژوهشی کشور در دولت یازدهم
رییس امور پژوهش و فناوری سازمان برنامه و بودجه با بیان این که دولت روحانی در زمینه حمایت از تحقیقات و اختصاص بودجه به بخش پژوهش بالاترین میزان تخصیص در دو دهه گذشته را داشته اظهار داشت: حجم اعتبارات تحقیقاتی از بودجه کل کشور از حدود سه‌هزار میلیارد تومان در سال ١٣٩١ به حدود هشت هزار و ١٠٠ میلیارد تومان در سال ١٣٩٥ رسیده و بدین ترتیب نسبت اعتبارات تحقیقاتی از تولید ناخالص داخلی از ٠,٤٣ درصد در پایان سال ٩١ به ٠.٦٤ درصد در پایان ٩٥ افزایش یافته است. در سال ١٣٩٦ هم رشد اعتبار و هم تخصیص بسیار بالایی را داشتیم.
قره یاضی خاطرنشان کرد: بر اساس گزارش سال ۲۰۱۶ شاخص جهانی نوآوری، ایران در شاخص درصد هزینه‌کرد تحقیق و توسعه به تولید ناخالص داخلی رتبه ۷۶ را کسب کرده و در میان کشورهای منطقه بعد از عربستان سعودی (با رتبه ۲۹) و ترکیه (رتبه ۵۵) قرار گرفته است.
صعود ۱۲ پله ای رتبه ایران در «شاخص آمادگی فناوری»
وی در گفت و گو با دیده بان علم افزود: شمار اختراعات ثبت‌شده ایران در مراجع بین‌المللی از ٢٨ مورد در پایان سال ٩١ به حدود ٢٣٨ مورد در پایان سال ٩٥ افزایش یافته و در شاخص آمادگی فناوری هم رتبه جهانی کشور که در پایان ٩١ بهتر از ١١١ نبود، در عرض چهار سال ١٢ پله ارتقا یافته است. از سوی دیگر تعداد پارک‌های علم و فناوری کشور از ٣٦ واحد در سال ٩١ به ٤١ واحد در سال ٩٥ افزایش یافته و تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان هم از ٣٣ شرکت در سال ٩٢ به حدود سه هزار و ٣٣ شرکت در سال ٩٥ افزایش یافته است، یعنی رشد چندهزاردرصدی!
ایجاد حداقل ۷۵ هزار فرصت شغلی با ایجاد شرکت های دانش بنیان جدید
قره یاضی در پاسخ به این سوال که چنین افزایش قابل توجهی در تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان در عمل چه دستاوردی برای کشور داشته و دولت چه اقداماتی برای حمایت از راه اندازی و تداوم فعالیت این شرکت‌ها کرده است، گفت: شرکت های دانش بنیان توانسته‌اند مستقیم یا غیرمستقیم برای حدود ٥٧ تا صد هزار نفر فرصت شغلی ایجاد کنند. میزان فروش محصولات این شرکت‌ها هم بالغ بر ٢٠٠ هزار میلیارد ریال بوده است. در راستای حمایت از این شرکت‌ها که مورد تأکید رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز هست، سرمایه تخصیص‌یافته به صندوق نوآوری و شکوفایی از رقم ناچیز ٢٥ میلیارد تومان در سال ٩٢ به شدت افزایش یافت و در حال حاضر با احتساب ٢٠٠ میلیون دلار پیش‌بینی‌شده در قانون بودجه سال ٩٦ به دو هزار و ٩٠٠ میلیارد تومان رسید، از طرف دیگر تعداد شرکت‌های ارائه‌دهنده طرح از ٤٨ شرکت در بدو فعالیت صندوق به دو هزار و ٢٠٣ شرکت در حال حاضر افزایش یافته است.
تحقق بی سابقه اعتبارات پژوهشی مصوب در قانون بودجه
رییس امور پژوهش و فناوری سازمان برنامه و بودجه در پاسخ به این سوال که اعتبارات پژوهش و فناوری مصوب دولت یازدهم در عمل چقدر محقق شده است گفت: با اینکه این دولت نیز هنوز نتوانسته سهم پژوهش از تولید ناخالص داخلی را به میزان مطلوب مقام معظم رهبری افزایش دهد، اما با توجه به اعتقاد عمیق و رویکرد حمایتی رئيس‌جمهور و مجموعه دولت نسبت به حوزه علم و فناوری، میزان تحقق بودجه‌های مصوب این بخش بی‌سابقه بوده است به طوری که میزان تخصیص اعتبارات تجهیز و تکمیل تمام دانشگاه‌ها و همه واحدهای پژوهشی سراسر کشور در سال ١٣٩٥، صد درصد بود و برای اولین بار صد درصد اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای (عمرانی) سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی محقق شده است.
وی افزود: در سال ١٣٩٦ هم برای اولین بار برای هر یک از ٤٠ مرکز رشد دانشگاهی کشور که همه آنها تا پیش از این تنها متکی به بودجه دانشگاه بودند ٢٠٠ میلیون تومان اعتبار در نظر گرفته شد، البته به مراکز رشد دانشگاه فردوسی ٤٠٠ میلیون تومان اختصاص یافت.
تصویب شتابزده و پر حرف و حدیث طرح های کلان فناوری در روزهای آخر دولت دهم
انتقاد دیگری که از سوی یکی از نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری در مناظره ها مطرح شده این بود که اجرای طرح‌های ملی پژوهشی در دولت یازدهم متوقف شده است. قره یاضی در پاسخ به این ادعا به دیده بان علم ایران اظهار داشت: در دولت دهم جمعا ٤٧ طرح کلان ملی پژوهشی در شورای عالی عتف تصویب شد که اعتبار پیش‌بینی‌شده برای هر کدام، برخلاف طرح‌های پژوهشی معمول تا ٢٠٠ میلیارد تومان هم می‌رسید، در حالی که بسیاری از این طرح‌ها بدون طی روال ارائه پروپوزال، بررسی و داوری و گاهی برای مسئولان دولت وقت تصویب شده بودند. جالب اینکه شورای عالی عتف پس از انتخاب دکتر روحانی در سال ١٣٩٢، در فاصله سه، چهار هفته تا استقرار دولت یازدهم در تیر و مرداد ٩٢ با برگزاری عجولانه دو جلسه، تعدادی طرح را که برخی فاقد حتی یک برگ پروپوزال بودند با میلیاردها تومان اعتبار برای برخی مدیران ارشد دولت دهم تصویب کرد.
وی تصریح کرد: کل اعتبار مورد نیاز برای اجرای این طرح‌ها بیش از دوهزار و ٤٠٠ میلیارد تومان بود ولی هیچ اعتباری در بودجه‌های سنواتی برای آنها پیش‌بینی نشده بود. با توجه به اعتبار بالای این طرح‌ها و ابهامات موجود در مورد نحوه تصویب آنها، به‌ویژه از جنبه مشتری‌مداری هر ٤٧ طرح مورد بازنگری قرار گرفتند که براساس مصوبه شورای عالی عتف، ١٣ طرح خاتمه‌یافته اعلام و ٢٢ طرح مجددا تصویب شدند و ١٣ طرح دیگر در حال بررسی هستند؛ بنابراین ادعای توقف کامل طرح‌های کلان ملی (با وجود همه ابهامات و مشکلات آنها) به هیچ‌وجه صحت ندارد و اتفاقا دولت یازدهم با وجود عدم پیش‌بینی اعتبار طرح‌ها، اعتبار برخی از آنها را بیش از دولت قبل تأمين کرده است.
قره یاضی خاطرنشان کرد: در سال ١٣٩٦ ردیف اعتباری ویژه‌ای را در مجلس به تصویب رساندیم تا اعتبارات مورد نیاز همین طرح‌های کلانی که مورد بازنگری قرار گرفته و تأیید شده‌اند، تأمين شود.
فناوری‌های راهبردی، اولویت حمایت های دولت
رییس امور پژوهش و فناوری سازمان برنامه و بودجه در ادامه با بیان این که دولت یازدهم از فناوری‌های راهبردی نیز به عنوان اولویت‌های پژوهش و فناوری کشور حمایت ویژه داشته است اظهار داشت: در حوزه هوافضا که نخستین اولویت ساماندهی پژوهش سازمان برنامه و بودجه در سال ٩٤ بود، می‌توان به احیای پژوهشگاه هوافضا اشاره کرد که به معنی واقعی کلمه نابود شده بود و حتی نمی توانستیم حقوق کارکنان آن را هم تأمين کنیم. تقویت پژوهشگاه فضایی و سازمان فضایی ایران، تأسیس مرکز ملی فضایی و اختصاص ٢٢٩ هزار و ٣١٥ میلیون ریال به هشت طرح کلان هوافضا از جمله دیگر اقدامات است. در حوزه نانوفناوری هم تعداد محصولات از ١٧١ قلم در سال ٩٢ به بیش از ٥٠٠ قلم در سال ٩٥ افزایش یافت و حجم بازار و درآمد محصولات نانوی ساخت ایران از ٢٠٤ میلیارد ریال در سال ١٣٩٢ به سه هزار و ٨٧ میلیارد ریال در سال ٩٤ رسیده است.
وی افزود: در حوزه زیست‌فناوری هم ستاد توسعه زیست‌فناوری با اعطای تسهیلات به طرح‌ها، کمک قابل‌توجهی به توسعه این فناوری کرده است. در سال ٩٤ تعداد ٨٢ طرح به ارزش یک میلیون و ١٣٢ هزار و ٢١٠ میلیون ریال مشمول تسهیلات حمایتی ستاد شده‌اند که ٦٠ برابر تسهیلات اعطایی ستاد به تنها ٩ طرح مصوب به ارزش کلی ١٨ هزار و ٥٠٠ میلیون ریال در سال ٩٢ است. مراکز پژوهشی پیشرو مثل پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی، ستاد توسعه زیست فناوری، پژوهشگاه ملی زیست‌فناوری و مهندسی ژنتیک و مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی جهاد دانشگاهی به عنوان بزرگ‌ترین بانک زیستی کشور هم با بهره‌گیری از حمایت‌های دولتی، رشد چشمگیری را در سالهای اخیر تجربه کرده‌اند.
قره‌یاضی خاطرنشان کرد: مجموعه دولت یازدهم همچنین با تشکیل مرکز راهبردی فناوری‌های هم‌گرا ذیل معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، ترویج و فرهنگ‌سازی حوزه فناوری‌های هم‌گرا (NBICS) که تلفیقی از فناوری‌های نوظهور نانو، زیست‌فناوری، فناوری اطلاعات و علوم‌شناختی است، مورد توجه قرار داده است. به طور کلی معاونت علمی رئیس‌جمهور و بنیاد ملی نخبگان در دوره اخیر خوش درخشیدند که مرهون حمایت‌های رهبر معظم انقلاب اسلامی، رئیس‌جمهور و مدیریت عالی معاون علمی و فناوری رییس جمهور است.
رییس امور پژوهش و فناوری سازمان برنامه و بودجه در ادامه تصریح کرد: در مظلومیت دولت یازدهم همین بس که افراد و جریان‌هایی که خود مانع یا مخالف افزایش اعتبارات پژوهشی کشور بوده و هستند، امروز داعیه‌دار و نگران بودجه پژوهش و رشد علمی کشور شده‌اند! برای مثال در لوایح بودجه ٩٥ و ٩٦ تقدیمی به مجلس شورای اسلامی، معادل ٤٠٠ میلیون دلار از صندوق توسعه ملی به تجهیز آزمایشگاه‌های تحقیقاتی دانشگاه‌ها و واحدهای پژوهشی و فناوری گنجانیده شده بود که با وجود تصویب آن در کمیسیون آموزش و تحقیقات، جریان مخالف دولت با لابی سنگین مانع از تصویب آن شد. در سال گذشته با وجود چنین مخالفت‌هایی در سایه رویکرد حمایتی دولت، اعتبارات مصوب معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و مراکز پژوهشی کشور، حتی بیش از رقم مقرر در بودجه تخصیص داده شد.
وی گفت: با همه کم‌عنایتي‌هایی که خارج از دولت به بخش پژوهش شده و در حالی که برخی مسؤولان پیگیری اجرای سیاستهای کلی ابلاغی مقام معظم رهبری در حوزه پژوهش، خود مانع تحقق سهم قانونی پژوهش از تولید ناخالص ملی شده‌اند، دولت، جامعه علمی و پژوهشگران ما نه‌تنها دلسرد نشده‌اند، بلکه با روحیه آرامش ناشی از دیپلماسی فعال دولت و بازگشت فضای تدبیر و امید به دانشگاه‌ها، توانسته‌اند عروج دوباره علم و فناوری کشور را رقم بزنند.
انتهای پیام
* نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند