۱۴ فروردين‌ماه، مصادف است با هفدهمین سالگرد درگذشت استاد عباس سحاب، بنيانگذار كارتوگرافي نوين در ايران و از چهره‌هاي بزرگ علوم جغرافيايي معاصر.
به گزارش خبرنگار دیده بان علم ایران، استاد عباس سحاب، در سوم دي‌ماه سال ۱۳۰۰ شمسي در يك خانواده فرهنگي در فم تفرش متولد شد. پدرش، استاد ابوالقاسم سحاب تفرشي از چهره‌هاي برجسته علمي و فرهنگي روزگار خود بود كه بيش از ۷۰ جلد كتاب تاليف و ترجمه كرده و صدها مقاله و شعر در نشريات گوناگون داخلي و خارجي به چاپ رسانده بود.
سحاب، آموزش‌هاي مقدماتي را از چهار سالگي در مكتبخانه‌اي در روستاي زادگاهش آغاز كرد و سپس به همراه پدر، براي ادامه تحصيل، به تهران آمد و وارد مدرسه كماليه شد.
وي در سال ۱۳۱۳ پس از اتمام دبستان، به مدرسه ابن‌سينا و سپس، مدرسه علميه رفت و از بخت خوش او كه از همان كودكي به واسطه تشويق‌هاي پدر به نقشه‌كشي و ترميم نقشه‌هاي جغرافيايي علاقه‌مند شده بود از محضر مهدي رهنما، استاد دلسوز و دانشمند جغرافيا برخوردار شد و از راهنمايي‌ها و تعليمات او بهره‌هاي بسيار برد.
وي در سال ۱۳۱۵ اولين نقشه شهر تهران را به زبان لاتين تهيه كرد و با حمايت استاد ابوالقاسم سحاب، به تكثير و توزيع آن پرداخت. به اين ترتيب، وي در ۱۵ سالگي سنگ بناي نخستين مؤسسه جغرافيايي و كارتوگرافي ايران در بخش غيردولتي را گذاشت.
سحاب، پس از پايان تحصيلات دبيرستاني، وارد دانشگاه شد و در رشته هنرهاي زيبا به تحصيل پرداخت. وي در آن سال‌ها براي ترسيم و تهيه نقشه‌هاي مناطق مختلف كشور، بيش از ۳۰ هزار شهر و روستا را درنورديد و حاصل مطالعات خود را در قالب نقشه‌هاي اصفهان، تبريز، شيراز، همدان و مازندران بر روي كاغذ آورد. از آنجا كه سحاب، ديگر محيط محدود منزل پدر را براي توسعه فعاليت‌هاي كارتوگرافي و نقشه‌كشي جغرافيايي مناسب نمي‌ديد، در سال ۱۳۲۹ مؤسسه جغرافيايي و كارتوگرافي سحاب را در تهران پايه‌گذاري كرد.
يكي از برجسته‌ترين جنبه‌هاي تلاش علمي استاد و وجه مميزه وي از ساير فعالان عرصه جغرافيا در كشور، اين است كه براي نخستين بار در قالب يك مجموعه خصوصي و با سرمايه شخصي خود وارد اين حوزه شد و در گسترش اين علم در كشور تلاش كرد.
اهميت اين اقدام، زماني مشخص‌تر مي‌شود كه در آن زمان، تهيه نقشه، در انحصار اداره جغرافيايي ارتش بود و امري محرمانه تلقي مي‌شد. اين مساله چندين دهه ايران را از آشنايي با نقشه و استفاده از آن عقب نگهداشته بود؛ كه تلاش خودجوش سحاب، به اين وقفه خاتمه داد. يكي ديگر از وجوه با اهميت كار استاد سحاب، اهتمام ويژه او به امر آموزش بود.
وي كه فعاليت خود را در يك فضاي نامساعد و با امكاناتي بسيار محدود آغاز كرده بود، در اولين قدم، به چاپ نقشه‌هاي كلاسي و آموزشي پرداخت و آشنايي دانش‌آموزان و نوجوانان كشور با جغرافيا را وجهه همت خود قرار داد.
وي در ادامه، نقشه‌ها را به صورت اطلس درآورد و كره‌هاي جغرافيايي آموزشي مختلفي تهيه كرد. مهندس سحاب، در طول سال‌هاي متمادي فعاليت خود، اهميت خاصي به ارتباط و همكاري با مؤسسات بزرگ نقشه‌ساز دنيا قايل بود و سيستم مبادله‌اي ايجاد كرده بود كه نقشه‌هاي طراحي شده ايران را به خارج مي‌فرستاد و نقشه‌هاي آنها را وارد كشور مي‌كرد. به اين ترتيب، زمينه استفاده از تجربيات مؤسسه‌هاي معتبر خارجي و آشنايي دنيا با موقعيت جغرافيايي و شرايط طبيعي و اقليمي ايران را فراهم مي‌كرد. به گزارش دیده بان علم ایران، استاد سحاب، علاوه بر اهتمام به جغرافيا و نقشه‌كشي (كارتوگرافي) كه حاصل آن بيش از ۱۲۵۰ نشريه جغرافيايي (نقشه‌ها، اطلس‌ها و كره‌ها) مؤسسه سحاب بود، در ۲۵ سال آخر عمر، عمده تلاش و همت خود را به تهيه مجموع ۲۰ جلدي بي‌نظيري با عنوان «اطلس چهارده قرن هنر اسلامي» معطوف كرد. به طوريكه براي گردآوري مواد اوليه اين اثر ۷۰۰۰ صفحه‌اي با وجود بيماري قلبي و ناتواني جسمي، مسافرت‌هاي متعددي به اقصا نقاط جهان، از مالزي و اندونزي و چين تا موز‌ه‌ها و كتابخانه‌هاي پاريس و لندن و برلين انجام داد.
متاسفانه استاد، پيش از مرگ، تنها انتشار بخشي از جلد دوم اين مجموعه را ملاحظه كرد و ويرايش نهايي و چاپ ساير مجلدات، به همت خانواده و همكاران استاد و ياري فرهنگ‌دوستان و متوليان امر محول شد.
اطلس ۶۰ سال كارتوگرافي، اطلس بين‌المللي فارسي و اطلس تاريخي ايران، از ديگر آثار با ارزش استاد سحاب هستند كه انتشار آنها نيز در زمان حيات استاد محقق نشد.
مهندس سحاب، حاصل تجربه‌ها و اندوخته‌هاي علمي خود را كه نتيجه رنج‌ها و مرارت‌هاي به جان خريده ساليان دراز عمرش بود، در قالب آثار پرشمار جغرافيايي و از همه مهمتر، مؤسسه جغرافيايي و كارتوگرافي را به جامعه علمي كشور و نسل‌هاي آينده اهدا كرد و سرانجام، در چهاردهم فرودرين ماه سال ۱۳۷۹ در شرايطي به ديدار معبود شتافت كه به بار نشستن سال‌هاي مجاهدت خالصانه و عاشقانه خود در اعتلاي اداي دين به ميهن و جغرافي و كارتوگرافي كشور را به عينه مشاهده كرده بود.
انتهای پیام
* نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند