هفدهمین دوره جایزه ترویج علم ایران اعطا شد

شاید تذکر مجدد این نکته در پایان هفتۀ ترویج علم بی مناسبت نباشد که جلب اعتماد عمومی به علم، تشویق دانش آموزان برای پیوستن به نسل آیندۀ دانشمندان، حمایت از نهادهای تولید کنندۀ علم و سرانجام دخالت دادن نظرات و حساسیت های عمومی در تصمیم های مربوط به علم و فناوری ممکن نخواهد بود مگر از راه داشتن برنامه ای منسجم و پایدار برای بسط اندیشۀ علمی میان عموم مردم و تشویق دانشمندان به برقراری ارتباطاتی سازنده تر با مردم.

در یک کلام، ترویج علم در زمرۀ منافع و خیرهای عمومی است که نفع و نتیجۀ آن به همۀ نهادها، دستگاه ها و افراد دخیل در رشد و توسعۀ علمی می رسد و دقیقاً به همین دلیل باید از حمایت همۀ آنان برخوردار باشد اما تجربۀ امسال انجمن ترویج علم در برگزاری این هفته نشان داد که میان ایدئال های نظری و آنچه در عمل رخ می دهد شکاف قابل ملاحظه ای وجود دارد.

نهادها و دستگاه ها و سازمان هایی که وظیفۀ تعریف شده و ذاتی شان حمایت از علم و کمک به ترویج آن است، نه درک چندان درستی از مفهوم علم و ترویج آن دارند و نه علاقه ای به ارائۀ کمک های ولو اندک در امور اجرایی و ستادی.

در فضایی که شعار دانشگاه ها و مراکز تولید علم تولید سرمایه و تجاری سازی و کسب درآمد است و در محیطی که تنها ملاک ارزیابی اعضای هیأت علمی تولید مقاله و انتشار آن در مجلاتی است که شاید تعداد خوانندگانش کمتر از نویسندگانش باشد، به راستی چه جایی برای ترویج علم و سخن گفتن از علم به زبان ساده و همه فهم و تلاش برای جذب مخاطبان غیرمتخصص وجود دارد؟

در فضایی که در آن نهادهای علمی به راه خود می روند و عموم مردم نیز چندان دغدغۀ پیگیری، نظارت و ارزیابی دستاوردهای علمی و فناورانه را ندارند، جایگاه نهادهای واسطی که می کوشند میان این دو قطب پل بزنند کجا است؟

آیا باید فعالیت های ترویجی را هم به فهرست بلندبالای آیین نامه های ارتقای اعضای هیأت علمی افزود و برای آن هم امتیازاتی در نظر گرفت و قاعدۀ بازیِ نامبارک «منتشر کن تا زنده بمانی» را پذیرفت یا چشم امید به فضاهای کمتر اداریِ بیرون از دانشگاه داشت و ترویج علم را در قالب نهادها و فعالیت های مدنی پیش بُرد؟

اینها پرسش هایی است که انجمن ترویج علم ایران و همۀ کسانی که به فعالیت های ترویجی علاقه دارند باید بدان بیندیشند و برایش پاسخ هایی قانع کننده بیابند.اما در این میانه هنوز شعله هایی می درخشد و چراغ های امیدی روشن است.

هنوز هستند کسانی که فارغ از نظام نامه های خشک و رسمی از حیرت کردن در مقابل طبیعت و یادگرفتن رازهای آن لذت می برند. هستند معلمان، آموزگاران، فعالان، خیران، روزنامه نگاران و نهادهایی که صرف ظر از وظایف اداری و سازمانی خود برای ترویج علم ارزش قائل اند.

هنوز نگاه های کنجکاو و خیرۀ دانش آموزانی که از نمایشگاه های علمی بازدید می کنند، نور این امید را در دل ما زنده نگه می دارد که شاید ریشۀ نهال نازک علم در آب باشد، و شاید هنوز بتوان از لذت علم ورزی و علم آموزی دفاع کرد.