۱۰ سال پس از بامداد رویایی “رویانا”؛ بالندگی بنیادی دانشمندان ایرانی از گوش گوسفند تا رحم مادر + تصاویر

۱۰ سال پیش در  چنین روزهایی خبر یک دستاورد علمی بزرگ از دیوارهای یک مرکز تحقیقات زیست فناوری در اصفهان گذشت و نمودی عینی از توانمندی های علمی دانشمندان ایرانی را فراتر از مرزهای ایران به رخ کشید.

به گزارش خبرنگار دیده بان علم ایران، پیش از ظهر شنبه هشتم مهرماه ۱۳۸۵ نمابری از پژوهشکده رویان رسید که خبر از دستاوردی بزرگ می داد. تولد دومین بره شبیه سازی ایران و خاورمیانه. یک موفقیت باارزش و تاریخی برای محققان ایرانی که به سرعت از رسانه های داخلی به خبرگزاری ها و روزنامه های بزرگ دنیا رسید و  مهر تاییدی بر پیشرفتهای علمی ایران در مرزهای دانش روز دنیا زد.

۳۰ دقیقه از بامداد هشتم مهرماه ۱۳۸۵ نگذشته بود که غریو شادی محققان پایگاه تحقیقاتی اصفهان پژوهشکده رویان از تولد موفقیت آمیز  بره شبیه سازی شده طی یک عمل سزارین، سکوت لحظات پر بیم و امید شبانگاهان را شکست. رویانا متولد شد تا رویای بنیانگذار فقید رویان را که کمتر از یک سال قبل در اوج بالندگی و شکوفایی علمی، ناباوارانه همکاران و یاران پرتلاش خود را در سفر به افقهایی بالاتر جا گذاشته بود جامه حقیقت بپوشاند؛ آمده بود تا داغ دل همراهان وفادار کاظمی را با به بار نشستن ماه ها تلاش خستگی ناپذیرشان مرهم بگذارد و خاطره تلخ تلف شدن نخستین گوسفند شبیه سازی شده توسط آنها که دو ماه پیش تر، دقایقی پس از تولد جان باخته بود را پاک کند.

به گفته دکتر گورابی، رییس پژوهشکده رویان جهاد دانشگاهی که چندی بعد به پژوهشگاه ارتقا یافت، نخستين گوسفند شبيه‌سازي كشور كه جنين آن از طريق انتقال هسته يك سلول بالغ از غضروف گوش گوسفند به درون تخمك بدون هسته گوسفند ديگري به دست آمده بود، حدود ساعت ۱۰ شب روز چهارشنبه يازدهم مرداد در پايگاه تحقيقاتي پژوهشكده «رويان» در اصفهان متولد شده بود اما علي‌رغم تلاش‌هاي دامپزشكي فراواني كه صورت گرفت این گوسفند ماده به دليل عوارض زايمان نتوانست بيش از چند دقيقه ادامه حيات دهد با اين حال آزمايش‌هاي مولكولي بر اساس ماركرهاي STR مويد صحت انجام همانندسازي بود.

از گوش یک گوسفند تا رحم مادر

با تولد رویانا ایران به جمع حدود هشت كشور دارای توانايي شبيه‌سازي گوسفند پیوست در حالی که براساس تجارب آن كشورها، درصد پايداري جنين‌ها بين سه تا پنج درصد است و در بيش از ۹۲ تا ۹۳ درصد موارد دچار سقط مي‌شوند.

دكتر محمد حسين نصر اصفهاني، رييس پايگاه تحقيقاتي پژوهشكده «رويان» در اصفهان درخصوص روند طرح شبیه سازی در این مرکز گفت:  ۳۰ مورد انتقال جنين گوسفند شبيه‌سازي شده انجام شده كه به سه حاملگي منجر شده است كه يكي از آنها در شامگاه يازدهم مرداد ماه متولد شد كه دقايقي بعد از تولد به دليل نارسايي جفتي از دنيا رفت و دومين آنها بامداد هشتم مهرماه به دنيا آمد و سومي كه بايد بعد از آنها به دنيا مي‌آمد در ۹۰ روزگي سقط شد.

وي با اشاره به اين كه جمهوري اسلامي ايران به عنوان نخستين كشور خاورميانه به فن‌آوري شبيه‌سازي دست يافته است درباره نحوه همانندسازي بره شبيه‌سازي شده گفت: بدين منظور ابتدا گوسفندي را به عنوان سند انتخاب كرده و نمونه‌اي از پوست لاله گوش گوسفند جدا كرده و سلول‌هاي فيبروبلاست آن را تكثير و نگهداري مي‌كنند و از طرف ديگر تخمدان گوسفنداني را كه در كشتارگاه ذبح مي‌شوند جمع آوري كرده و به آزمايشگاه منتقل مي‌كنند و در آنجا تخمك‌هاي نابالغ از تخمدان‌ها جدا شده و در محيط آزمايشگاه بالغ شده و سپس هسته‌ اين تخمك‌ها توسط سوزنهاي بسيار ريز خارج شده و هسته سلول فيبروبلاست گرفته شده از بافت گوش گوسفند سند به جاي آن جايگزين مي‌شود.

دكتر نصر اصفهاني خاطر نشان كرد: در ادامه با تحريكات الكتريكي و شيميايي رشد تخمك بازسازي شده آغاز شده و بين ۷ تا ۹ روز بعد جنين به رحم گوسفندي كه بدين منظور آماده شده منتقل مي‌شود و پس از ۳۰ روز سونوگرافي انجام مي‌شود و در صورتي كه جنين به حاملگي منجر شده باشد گوسفند تحت مراقبت قرار مي‌گيرد.

رييس پايگاه تحقيقاتي اصفهان پژوهشكده رويان درباره روند پروژه شبيه سازي در پژوهشكده رويان جهاد دانشگاهي گفت: برنامه ما، ادغام پروژه شبيه سازي (کلونینگ) با پروژه سلول‌هاي بنيادي با هدف استفاده در بيماران قطع نخاع است.
در روند شبيه‌سازي (کلونینگ)  هسته يك سلول بالغ غيرجنسي (پيكري) در تخمكي كه هسته آن خارج شده است، جايگزين شده و پس از فرآيندي خاص، جنين‌هاي حاصله از طريق جراحي به رحم گوسفند ماده منتقل مي‌شود. پس از حاملگي و زايمان موجود حاصله كاملا همانند موجودي است كه سلول پيكري از آن گرفته شده است.

آن طور که دكتر سيد مرتضي حسيني، عضو هيأت علمي پژوهشكده (پژوهشگاه) «رويان» و عضو تيم شبيه‌سازي اعلام کرد: رویانا نمونه شبیه سازی شده گوسفندی نر از نژاد افشاری با سنی حدود پنج تا نه ماه بود كه در زمان تولد رویانا به حدود يك سال و نه ماه تا دو سال رسیده بود.