دومین «نشست علمی- تخصصی تبیین ظرفیت ها و راهبردهای تحقیقاتی در جنوبگان» امروز سه‌شنبه، ۱۵ اسفند از سوی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی با هدف هم‌افزایی تجارب و اطلاع‌رسانی فعالیت‌ها و برنامه‌های انجام شده توسط مرکز ملی تحقیقات جنوبگان برگزار شد.
به گزارش دیده‌بان علم ایران، در این نشست، ضمن رونمایی از کتاب «سفر به جنوبگان، قاره یخی»، دکتر پورخرسندی و مهندس مهنا از پژوهشگران ایرانی که سفر تحقیقاتی به جنوبگان را تجربه کرده‌اند و همچنین دکتر مرتضی توکلی، رئیس پژوهشگاه و دکتر حسین فرجامی رئیس مرکز ملی تحقیقات جنوبگان سخنرانی کردند.
دکتر توکلی در سخنانی با اشاره به اهمیت مطالعه در حوزه جنوبگان گفت: حضور در مرزهای فراسرزمینی، یکی از آرزوهای کشور است که تاکنون ۴۵ دستاورد و اقدام موثر در این حوزه از سوی محققان این پژوهشگاه اجرایی شده است. از مهمترین این اقدامات می توان به ساخت کشتی اقیانوس‌پیما، راه اندازی مرکز تحقیقات جنوبگان و انجام مطالعات و تحقیقات در حوزه تغییرات آب و هوایی، یخ‌شناسی و زیستگاه‌های گیاهی و جانوری جنوبگان اشاره کرد.
وی با اشاره به حمایت وزارت علوم از تحقیقات در حوزه جنوبگان، گفت: از سوی دیگر صدری نسب، رئیس مرکز مطالعات علمی همکاری‌های علمی بین‌المللی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نامه‌ای به دانشگاه‌ها برای حمایت از تحقیقات در حوزه جنوبگان ارسال کرده و سامانه‌ای برای بازداری پروپوزال‌ها در این حوزه ایجاد شده است.
رئیس پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی با بیان اینکه برای ورود به جنوبگان دو رویکرد چرایی و چگونگی مطرح است، گفت: چرایی مطالعات در جنوبگان برای ما روشن است، چون یک منطقه ژئوپلتیک و مهم برای مطالعات علمی است؛ ولی اینکه چگونه باید وارد این مطالعات شویم، نیاز به ابزارها و تجهیزات داریم؛ از این رو نیاز است تا با برگزاری نشست‌هایی این تجربیات را به اشتراک بگذاریم. این نشست‌ها با حضور محققان ایرانی که در جنوبگان و شمالگان حضور داشتند، برگزار می‌شود.
ارائه الگوریتم‌هایی برای ردیابی سیستم کم‌فشار قطبی از سوی محققان کشور
حسین فرجامی، رئیس مرکز ملی تحقیقات جنوبگان پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی طی سخنانی در این نشست با اشاره به انتشار مقاله‌ای از محققان ایرانی در ارتباط با جنوبگان در یکی از ژورنال‌های بین‌المللی، گفت: این مقاله که با همکاری کاظمی، دانشجوی دکتری مؤسسه ژئوفیزیک ارائه شده، گامی به سمت توسعه مطالعات جنوبگان است. در این مقاله توانستیم الگوریتمی برای ردیابی و شناسایی سامانه کم‌فشار قطبی طراحی کنیم که می‌توان از آن در مدل‌های عددی استفاده کرد.
وی موضوع این مطالعه را فعالیت کم فشار در دریاهای پیرامونی قطب جنوب عنوان کرد و افزود: کم فشارهای قطبی یک نوع از سامانه‌های جوی مناطق قطبی است که از ویژگی‌هایی چون اندازه کوچک و مدت زمان سه تا شش ساعته در دریاهای پیرامونی قطبی برخوردار است و موجب امواجی در سطح دریا می‌شود که این امواج برای دریانوردان و فعالان این عرصه می‌تواند خطرناک باشد.
فرجامی، دلیل بروز کم فشارهای قطبی را اختلاف دمای هوای روی یخ و سطح اقیانوسی دانست و گفت: این جریان‌ها تهدیدی برای ایمنی در عملیات دریایی و فعالیت در مناطق قطبی مانند ماهیگیری، کشتیرانی و اکتشافات قطبی خواهد بود؛ از این رو برای انتقال محققان به منطقه جنوبگان باید تمهیدات لازم انجام شود.
رئیس مرکز ملی تحقیقات جنوبگان پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی با بیان اینکه طی این پروژه، بانک داده‌ای از جریان‌های کم فشارهای قطبی تهیه شده است خاطرنشان کرد: چالش‌های اصلی اجرای این مطالعات اندازه کوچک، طول عمر کوتاه و شکل‌گیری‌های ناگهانی است، ولی دستاورد مهم آن ارتقای دانش علمی و مدل‌های عددی این پدیده و ارائه پیش‌بینی‌ها و هشدارهای بهتر و دقیق‌تر از آب و هوای این منطقه است.
وی اضافه کرد: ما توانستیم الگوریتمی برای ردیابی و شناسایی این سامانه طراحی کنیم که می‌توان این الگوریتم را در مدل های عددی مورد استفاده قرار داد.
فرجامی، شاخص بررسی کم فشارهای جوی را MCAO یا طغیان هوای سرد قطبی عنوان و تصریح کرد: نتایج به دست آمده از این مطالعه نشان داد که اکثر این سامانه‌ها در ماه‌های می، ژوئن و جولای شکل می‌گیرند و حداکثر تعداد سیستم‌های فعال در ژوئن و حداقل تعداد این سیستم‌ها در ماه‌های دسامبر، ژانویه و فوریه است. بنابراین با توجه به معیارهای طوفان‌های در مقیاس مزو، کم فشارهای قطبی در طول ماه‌های گرم از نوامبر تا فوریه در مقایسه با ماه‌های سرد سال به طور قابل توجهی کمتر است.
ایجاد کمیته ملی تحقیقات راهبردی جنوبگان
دکتر مهدی نیا، معاون پژوهشی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی هم طی سخنانی در این نشست، ایجاد کمیته ملی تحقیقات راهبردی جنوبگان را از دیگر اقدامات پژوهشگاه در این حوزه ذکر کرد و گفت: یرای ایجاد این کمیته طی مکاتباتی از نهادهایی چون وزارت امور خارجه، معاونت علمی، وزارت دفاع، سازمان محیط زیست، وزارت راه، هواشناسی و مرکز پژوهش‌های مجلس درخواست کردیم تا نمایندگانی برای حضور در این کمیته به ما معرفی کنند که برخی از این نهادها، معرفی کردند و منتظر پاسخ سایر نهادها در این زمینه هستیم.
مهدی‌نیا با بیان اینکه برگزاری این نشست‌ها با حضور محققان ادامه خواهد داشت، گفت: خروجی این جلسات و دستاوردهای آن به شورای عالی اقیانوس‌شناسی ارسال می‌شود تا در تهیه نقشه راه تحقیقات جنوبگان مورد استفاده قرار گیرد.
معاون پژوهشی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی با تاکید بر اینکه شروع اجرای طرح تحقیقات جنوبگان از وزارت امور خارجه است، تاکید کرد: وزیر علوم می‌تواند لایحه‌ای در این زمینه برای تصویب به مجلس ارائه دهد و متعاقب آن وزارتخانه امور خارجه لازم است پیگیری‌های لازم برای عضویت ایران در معاهده جنوبگان را صورت دهد.
راه‌اندازی آزمایشگاه ماهواره‌ای جنوبگان
وی از راه‌اندازی آزمایشگاه ماهواره‌ای جنوبگان خبر داد و اظهار کرد: همچنین از دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران درخواست کردیم که در کنار ایجاد میز آمریکا و سایر کشورها، میز جنوبگان را نیز ایجاد کند.
انتهای پیام