محققان موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت عتف با مرور نظام مند پژوهشهای کمی انجام شده در کشور، رفتارهای پرخطر دانشجویان را در مقایسه با دیگر گروه های جمعیتی در ایران بررسی کردند.
به گزارش دیده بان علم ایران در این پژوهش توسـط دکتر مجتبی لشگری و ذیل میـز «مسـائل اجتمـاعی» بـه سرپرسـتی دکتر آمنه صدیقیان، عضو هیات علمی موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری انجام شده، حجم بسیار زیـادی از تحقیقات مرتبط بررسی و مقایسـه های جالب توجهی در خصـوص وضعیت رفتارهای پرخطر در جمعیـت دانشـجویی و دیگـر اقشـار جامعـه ایرانــی صورت گرفته است.
در این پژوهش با اسـتفاده از تکنیـک مـرور نظاممند و بـا بررسـی تمـام اسـناد فارسـی زبان منتشرشـده بـین سـالهای ۱۳۹۶ -۱۳۷۰ بـا جمعیـت غیردانشـجویی، ۱۲ متغیـر
بررسی شده اسـت. اطلاعـات مربـوط بـه مـرور نظاممنـد ایـن مسائل بـا یافتـه های به دسـت آمده از پژوهشـی هـم ارز دربـارۀ رفتارهای پرخطر در تحقیقات دانشجویی مقایسه شـده اسـت.
برای انتخاب اسناد، فیلترهای اعمال شده عبـارت بودنـد از داشتن نمونۀ غیردانشجویی، کمی بـودن روش مطالعـه و قرارگیری در بازۀ زمانی ۱۳۷۰ تا ۱۳۹۵.
متغیرهـای بررسـی شـده در ایـن پـژوهش شـامل رفتارهـای پرخطری اند که عموما در سنجه های رفتارهای پرخطر سنجیده شده اند که عبارتند از مصرف سیگار، قلیان، مشروبات الکلی، مواد مخدر، خودکشی، وندالیسم، خشونت (شامل خشونت، خشونت علیه کودکـان، خشــونت علیــه زنـان)، اعتیــاد اینترنتـی، انحرافــات جنسی (شامل داشتن دوست از جنس مخالف، رابطـۀ جنسـی خارج ازدواج)، جرم، انحرافـات رسـانه ای (شـامل جسـتجوی محتوای پورنـوگرافی در فضـای مجـازی و سـایر انحرافـات و جرائم رسانه ای.
تعـداد دو هزار و ۱۰۵ سـند در قالـب دو هزار و ۹۲۴ مـورد در نرم افزار SPSS بررسی شدند.
در پژوهش های غیردانشجویی مورد بررسی در این تحقیق، عمدۀ تحقیقـات (نزدیـک به نیمی برابر با ۴۶٫۷ درصد) در حوزۀ علوم پزشکی، کمتـر از دوســـوم (۳۰٫۹ درصـــد) در حیطـــۀ روان شـــناختی و نهایتـــا ۱۰٫۹ درصــد نیــز در حــوزۀ جامعه شـناختی نگاشـته شــده اند.
از نظر نمونه دانشجویی مورد بررسی، عموم پژوهشهای دانشجویی بررسی شده (۱۲۲ پژوهش) از لحاظ دانشگاه هایی کـه ایـن مطالعات در آنها اجرا شده اند، مربـوط بـه دانشـگاههای دولتـی تحـت پوشش وزارت علوم، تحقیقـات و فنـاوری بوده، ۴۷ پژوهش در دانشگاههای علـوم پزشـکی تحـت پوشـش وزارت بهداشــت، درمــان و آمــوزش پزشــکی، ۱۷پـژوهش در دانشـگاههای آزاد اسـلامی و هشت پـژوهش در دانشـــگاههای پیـــام نـــور انجـــام شـــده اند.
در پژوهشهای دانشجویی، عمدۀ تحقیقات به سیگار، مواد مخدر، مشروبات الکلی، خودکشـی و اعتیـاد اینترنتـی مربـوط بوده اند اما در پژوهشهای غیردانشجویی بـهترتیـب خشـونت، مـواد مخـدر، سـیگار، خودکشـی، مشـروبات الکلـی، اعتیـاد اینترنتی، قلیان، رابطۀ جنسی خارج ازدواج، وندالیسـم، داشـتن دوست از جنس مخالف و رانندگی خطرناک بیشترین فراوانی را داشته اند. همانطور که مشخص است، در هر دو پـژوهش، مـواد مخـدر، سـیگار، خودکشـی، مشـروبات الکلـی و اعتیـاد اینترنتـی، دارای فراوانـی و بررسـی گسـتردهتری در مقایسـه بـا سایر مسائل و رفتارها بوده اند.
در بحــث از مشــروبات الکلــی، نظریــات و متغیرهــای استفاده شــده نیــز بــه متغیرهــای دیــنداری، نظــارت اجتمــاعی، از هم گســیختگی خانوادگی، سرمایۀ اجتماعی و احساس محرومیت پرداخته اند.
براساس این پژوهش درخصوص مصرف مشروبات الکلی در جمعیـت دانشـجویی بین سالهای ۱۳۸۲ تـا ۱۳۸۷، میـانگین ۲۰درصـدی ملاحظـه می شود که این میـزان در سـالهای ۱۳۸۷ تـا ۱۳۹۳ بـه حـدود ۲۶درصد افزایش یافته اسـت.
در پژوهش هـای غیردانشـجویی ملاحظه میشود که در سال ۱۳۷۷ میـانگین مـوردنظر حـدود ۲۰درصد بوده است، در سـال ۱۳۸۲ بـه کمتـرین میـزان یعنـی حدود ۳درصد کاهش یافته است، به صورت تدریجی در سـال ۱۳۸۷ به بیشترین میزان ممکـن یعنـی ۴۰ درصـد رسـیده و در نهایت در سال ۱۳۹۵ بـه حـدود ۲۰ کـاهش یافتـه اسـت.
البته به اذعان محققان، ایـن میـزان، براسـاس تحقیقـات موجود گردآوری و گزارش شـده و چه بسـا تخمینـی از واقعیت باشد، چرا که در برخی از سالها پژوهش های بیشـتری
انجام شده است و در برخی سالها پژوهشهای کمتر.
در بحـث از مشـروبات الکلـی در پژوهشهـای دانشـجویی از لحــاظ اســتانی، اســتانهای خوزســتان وهمــدان بــا میــانگین ۳۰درصد در رتبۀ نخست این رفتار پرخطر قراردارند.
استانهای کردستان، آذربایجان غربی، اردبیل، گـیلان، مازنـدران، تهـران، بوشهر، فارس، کرمان و سیستانوبلوچستان نیزدر رتبۀ بعـدی بـا میانگین ۲۰درصدی قرار گرفتهاند.
تعداد کل مطالعات مربوط بـه جـرم در نمونـه دانشـجویی برابر با هفت پژوهش، متشکل از چهار پژوهش توصیفی و سـه پژوهش تبیینی بوده اند. گسترۀ زمانی آنها نیز از سـال ۱۳۸۲ تـا سال ۱۳۹۵ بوده اسـت. بـه دلیـل انـدک بـودن داده هـا، امکـان ترسیم رونـد درایـن مـورد وجـود نـدارد. در خصـوص تفـاوت استانها ازلحاظ جرائم دانشجویی، دو استان آذربایجان غربـی و تهران پژوهش های مرتبطی داشته اند اما آماری نداده اند. به گزارش دیده بان علم ایران، سـه استانی که دارای پژوهش مرتبط با ارائۀ آمار بوده اند عبارتنـد از لرستان، مازنـدران و چهارمحـال و بختیـاری که از ایـن میـان، بیشترین فراوانی را استان لرستان با میانگین حدودا ۴۰درصدی داراست و مازنـدران بـا میـانگین ۳۰درصـد و چهارمحـال و
بختیاری با ۹٫۶ درصد در رتبۀ بعدی بوده اند.
در خصــوص انحرافــات رســانه ای (همچــون جســتجوی محتوای پورنوگرافی) در پژوهشهای دانشـجویی، فقـط شـش مطالعه وجود داشته است که روندی زمانی از داده ها را ترسـیم نمی کنند. انحرافات رسانه ای، خود، بـه نـوعی معلـول عـواملی دیگر است که باید بدانها توجه شود. از سـوی دیگـر، عمـوم مطالعات به ابعاد آسیب گونۀ ارضای نیاز جنسی در جستجوی محتوای پرونوگرافی در فضای مجازی پرداخته اند و ابعاد دیگر انحرافات و جرایم اینترنتی و رایانه ای مانند رعایت حق معنـوی ناشران، رعایت اخـلاق رسـانه ای، تهدیـد و اغفـال در فضـای مجازی و غیره را سنجش نکرده اند.
به نظر مـی رسـد مسـائلی همچون بالارفتن سن ازدواج و نبود شـیوه هایی تعریـف شـده و قابل قبول غیر از ازدواج در فرهنگ و سنتهای جامعۀ ایرانـی، یکی از راه حلها برای کاهش نیاز جنسی در میان دانشـجویان ایرانـی را رجــوع پنهــانی بــه ســایتهای غیرمجــاز اخلاقــی و جستجوی محتوای پورنوگرافی در فضای مجازی نموده است.
در پژوهشهــای غیردانشــجویی در ایــن مــرور نظام منــد در خصــوص انحرافــات رســانه ای، عمــدۀ پژوهشهــا در میــان دانش آموزان، مردان وزنان ونوجوانان انجام شـده اند. میـانگین درصـدی شـاخص کـل ایـن انحرافـات در میـان دانش آمـوزان ۳۰درصد بوده است کـه ایـن میـزان در میـان دانش آمـوزان پسـر هفت درصد بیشتر و در میان مردان ۱۷ودر میان زنان ۱۲درصد بوده است.
روند تغییـرات زمـانی ایـن متغیـر نیـز بـه دلیل انـدک بودن داده هــای پــژوهش، متغیــر و پرنوســان و دارای میــانگین ۴۵درصد است که از۳۰درصد در سال ۱۳۸۴ بـه ۶۶درصـد در سال ۱۳۷۰ و با کاهش نسبتا شدید به ۳درصـد در سـال ۱۳۹۱و با شیبی تند به ۷۰درصد در سال ۱۳۹۳رسیده است.
همچنــین میــزان ایــن انحرافــات در پژوهشهــای ملــی ۷۲درصـــد بـــوده و میـــانگین کلـــی آن در بـــین تحقیقـــات ۳۳٫۲ درصد است که دربردارندۀ چهـار اسـتان و سـطح ملـی اســت.
میــانگین تهــران بــا ۳۷درصــد و خراســان رضــوی بــا ۳۲ درصد بالاتر از حد متوسط و میانگین سیستان و بلوچستان با ۲۲درصد و یزد با ۳درصد، کمتر از حد متوسط بوده است.
میزان ارتکـاب مجمـوع انحرافـات جنسـی از شیوع ۵۰ درصد در میان دانشجویان در سـال ۱۳۸۸ با کاهش مقطعی و سپس افزایش دوباره به ۵۳ درصد در سال ۱۳۹۲ و نهایتـأ ۶۰ درصـد در سال ۱۳۹۵ مواجه بوده است.
به گزارش دیده بان علم ایران، در تحقیقـات غیردانشـجویی میـانگین درصـدی ایـن موضـوع در میـان دانش آموزان ۱۹درصد بوده است که در میان دانش آموزان پسر سه درصد بیشتر بـوده و در میـان نوجوانـان و جوانـان ۲۷درصـد بوده است. در میانگین درصدی نگرش به این قبیـل دوسـتی ها ملاحظه میشود که ۳۸درصد از دانش آموزان نگـرش مسـاعد
داشته اند و این میزان در دانش آموزان دختر به صورت تفکیکـی ۵۰ درصد و در میان دانش آموزان پسـر ۱۶درصـد بـوده اسـت. همچنین میانگین نگرش مسـاعد بـه داشـتن دوسـت از جـنس مخالف در میـان نوجوانـان و جوانـان ۴۷ درصـد بـوده اسـت.
در عموم پژوهش های غیردانشجویی بین تحصیلات و انحرافاتی مانند مصـرف سـیگار رابطۀ معکوس وجود دارد. طبـق یافتـه ها، در خصـوص عمـوم مسائل اجتماعی، وضعیت دانشجویان در مقایسه با اقشار دیگر بهتر بوده و اساسا تحصیلات، رابطه ای معکـوس بـا رفتارهـای پرخطر داشته است.
در پژوهش های دانشجویی مربوط به تأثیر جنس بـر رفتارهـای پرخطر، به وضوح ملاحظـه شـد کـه پسـران بسـیار بیشـتر از دختـران دانشـجو در معـرض ارتکـاب رفتارهـای پرخطـر قـرار دارنـد.
ایــن موضــوع، در عمــوم مطالعــات ملاحظــه می شــود و نشــاندهندۀ ضرورت توجه بیشتر بـه دانشـجویان پسـر در مقایسـه بـا دانشـجویان دختر است. دربارۀ مجموع نمونـه های غیردانشـجویی نیـز ملاحظـه می شود که به جز خودکشی، سایر رفتارهای پرخطر، در میان مـردان بیشــتر بوده انــد.
در بحث از سن در تحقیقات دانشجویی ملاحظه شـد کـه در جمعیت دانشجویی کشور میزان ایـن رفتارهـا در دانشـجویان سنین پایینتر رواج بیشـتری داشـته اسـت؛ لـذا، مهـم اسـت کـه رویکردهای پیشگیرانه و مداخله ای، دانشجویان گروه های سـنی پایینتر را بـه عنوان جمعیـت هـدف بـه مراتب جـدیتـری تلقـی نمایند.
در پژوهش هـای دانشـجویی مربـوط بـه رابطـۀ وضـعیت تأهل نیز در عموم رفتارهـای پرخطـر ملاحظـه مـیشـود کـه دانشــجویان مجــرد بــه مراتب بــیش از دانشــجویان متأهــل در معرض این رفتارها قرار دارند.
همانگونه کـه در نمـودار ذیـل نیز در خصوص رابطۀ وضعیت تأهل با این متغیرها در مجمـوع پژوهشهای دانشجویی ملاحظه میگردد، خودکشی، مصرف مشــروبات الکلــی، مــواد مخــدر و اعتیــاد اینترنتــی، بــه طور معناداری در میان مجردها بیشتر از دیگران است. البتـه دربـارۀ برخی متغیرها به دلیـل تحقیقـات کمتـر یـا اشاره نشـدن بـه ایـن روابط، میزان اطلاعات به دست آمده کمتر بوده است.
به زعم محققان باید توجه شود که یافته هایی از قبیل بیشتربودن این مسـائل اجتماعی در میان طبقات اقتصادی- اجتمـاعی پـایین و نیـز در میان مجردها می تواند نشاندهندۀ اهمیت میزان پیونـدهای فـرد و جامعـه، سـرمایۀ اجتمـاعی او و نیـز حمایتهـایی اجتمـاعی باشد که دریافت می کند، چرا کـه بیکـاری و وضـعیت شـغلی نابسامان و نیز دامنـۀ شـبکۀ اجتمـاعی و حمـایتی محـدود، بـه افزایش خطرپذیری و آسیب پذیری اقشـار گونـاگون جمعیـت همچون دانشجویان و دانش آموزان منجر میشود.
اهمیت سرمایۀ اجتماعی، حمایـت اجتمـاعی و پیونـدهای فرد با جامعه در بررسی مسئلۀ خودکشی در این پژوهش کـاملا مشــخص اســت، به طوری کــه مجردهــا و زنــان بــا میــزان آسیب پذیری بیشتری مواجه اند؛ در واقع، سیاستگذاری موفـق در آینده باید به علت العلـل ایـن مسـائل توجـه کنـد.
محققان در تحلیل یافته های این پژوهش تاکید کرده اند که توجه بـه آمـوزش عـالی و وضـعیت دانشـجویان بدون توجه پیشگیرانه به وضعیت دانش آموزان و آموزش و پـرورش،
از اساس امری نابجاست. تمام بررسی های موجود نشان میدهنـد که این مسائل، از دوران دانش آموزی شروع می شوند و زمانی کـه یک نهاد اجتمـاعی، کارکردهـای خـودش در زمینـۀ جامعه پـذیری کنشگران را به خوبی انجام نمی دهد، صرف توجه به وجود مسائل در دیگــر نهادهــای اجتمــاعی، امــری غیر واقع بینانــه اســت؛ لــذا،
پیشنهاد کرده اند که حساسیت هایی که نسبت به آموزش عالی درزمینۀ مسـائل اجتمـاعی وجـود دارد، دربـارۀ سـایر نهادهـای اجتمـاعی همچون خانواده و آمـوزش و پرورش بـه مراتب بیشـتر وجـود داشـته باشد.
انتهای پیام