به عقیده استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزلهه آتش فشان دماوند می تواند منبع تامین برق و انرژی پاک شهر های اطرافش باشد!
دکتر مهدی زارع در گفت‌وگو با خبرنگار دیده بان علم ایران اظهار داشت:
این روزها اخبار دماوند و فعایتهای آتشفشان آن و زلزله هایی که در پیرامونش رخ داده اند در رسانه های بیش و کم مطرح شده است. ولی نکته ای کمتر مورد توجه قرار گرفته یا اصلا به آن پرداخته نشده و آن اهمیت دماوند به عنوان منبع انرژی برای پیرامون خود است. وی با اشاره به این که آتشفشانهای ایران شامل دماوند (در ناحیه البرز)، سبلان، سهند (در آذربایجان)، تفتان و بزمان (در سیستان و بلوچستان) عمدتا از نوع چینه ای (استراتوولکان) هستند تصریح کرد: این آتشفشانها با تظاهراتی از نوع آب گرم و خروج گازهای فومرولی و چشمه های سولفوری و همچنین وجود چشمه های تراورتنی از نوع اتشفشان فعال (بدون تظاهرات انفجاری در حال حاضر) هستند. عضو وابسته فرهنگستان علوم با بیان این که آخرین انفجار مهم در دماوند به حدود ۷۳۰۰ سال قبل و رویداد ماقبل آن به حدود ۲۵۰۰۰ سال قبل مرتبط شده است گفت: دماوند دو مخروط بزرگ دارد، یکی مخروط قدیمی تر که حدود ۱ میلیو ن و هفتصد و هشتاد هزار سال قدمت دارد، و دیگری مخروطهای جوانتر که سنشان به ۶۰۰ و ۲۰۰ هزار سال قبل می رسد.
اين آتشفشان در پهنه البرز مرکزي به‌صورت مخروط آتشفشاني مرکب (متشکل از بيش از ۴۰۰ کيلومتر مکعب گدازه آتشفشاني) شواهدي از خروج بخار و گازهاي آتشفشاني را نشان ميدهد. چشمه‌هاي آبگرم مانند لاريجان، اسك و بايجان با دماي ۲۸ تا ۶۰ درجه سانتيگراد از آثار فعاليت آتشفشاني جوان در اين منطقه می‌باشند.
زارع با بیان این که توپوگرافي منطقه تحت تأثير شکل مخروطي دماوند قرار داشته و از اطراف به سمت مرکز آتشفشان به ارتفاع نقاط افزوده مي‌شود اظهار داشت: پستترين نقطه منطقه در قسمت‌هاي شمالي دره هراز در حدود ۱۳۰۰ متر ارتفاع دارد. آتشفشان دماوند به شکل مخروط نامتقارني است که نيم مخروط جنوب غربي آن به علت دارا بودن گدازههاي گسترده از قسمت‌هاي ديگر متمايز است يال شمال شرقي دماوند نيز با شيب کمتري که نسبت به سمت غربي دارد اين عدم تقارن را به خوبي نشان ميدهد. فعاليت اصلي آتشفشان دماوند از دهانه مرکزي بوده و چهار دهانه جانبي در قسمت جنوبي و جنوب غربي و يک دهانه در قسمت شمال شرقي دماوند قرار دارد.
زارع با بیان این که آتشفشانها می توانند منشا تولید انرژی زمین گرمایی باشند خاطرنشان کرد: انواع نیروگاه‌های زمین‌گرمایی به اختصار در سه رده «بخار خشک»، «بخار سیال» و «سیکل دوگانه» تقسیم‌بندی می‌شوند. اولین نیروگاه زمین‌گرمایی با آزمایش اولین ژنراتور زمین گرمایی توسط پرنس پیرو گنوری کونتی (Prince Piero Ginori Conti) در ایتالیا و روشن کردن یک لامپ در ۱۹۰۴ شروع به کار کرد. در ۱۹۱۱ اولین استفاده تجی از انرژی زمین‌گرمایی در دنیا در همین محل آغاز شد. در دهه بیست میلادی ژنراتورهای آزمایشی در ژاپن و شمال کالیفرنیا (در منطقه آبفشان‌های ژیزرس Geysers) ساخته شد. اکنون در سال ۲۰۱۸ در ۲۰ کشور دنیا از انرژی زمین‌گرمایی الکتریسیته حدود ۱۵ گیگاوات برق (حدود ۱ درصد مصرف کنونی در دنیا) تولید می‌شود (ظرفیت تولید در آینده بین ۳ تا ۱۸۰ برابر تولید کنونی برآورد شده است).
طی سال‌های اخیر، در اروپای مرکزی و غربی، سرمایه‌گذاری وسیعی برای مطالعه و بهره‌برداری از انرژی‌های نو (به‌ویژه انرژی زمین‌گرمایی) آغاز شده است. به‌عنوان مثال، نیروگاه زمین‌گرمایی شولتز سو فوره (Soultz-sous-Forêts) در شمال استان آلزاس فرانسه (نزدیک مرز آلمان)، پس از یک سرمایه‌گذاری ۲۳ ساله در ژوئیه ۲۰۱۰ به بهره‌برداری رسید و از پاییز ۲۰۱۰ (۱۳۸۹) با تولید ۱٫ع مگاوات برق برای استفاده در شهر در شبکه تولید برق فرانسه قرار گرفته است.
دکتر زارع که در مرداد ۱۳۸۲ (۲۰۰۳) در تیمی پژوهشی از سوی دانشگاه استراسبورگ فرانسه از این نیروگاه و برنامه وسیع پژوهشی و عملیاتی برای تولید انرژی زمین‌گرمایی، در عمق پنج کیلومتری زمین با حفر سه چاه، بازدید کرده تصریح کرد که این نیروگاه با خاصیت تولید برق از انرژی زمین‌گرمایی در عمق زمین در نوع خود، اولین و از نظر تولید الکتریسیته به‌صورت تجاری، تنها مورد در دنیا محسوب می‌شود. این پروژه در آلزاس فرانسه از سال۱۹۸۷ با سرمایه‌گذاری ۸۰ میلیون یورویی ایجاد شده است.
وی خاطرنشان کرد: در سال ۲۰۱۷ از کل ظرفیت تولید برق حدود ۱۴٫۵ گیگا وات برق تولیدی از انرژی زمین گرمایی در جهان، آمریکا با تولید ۳٫۷ گیگا وات، بیشترین تولید را دارد. و بیشترین رشد تولید را ترکیه با ۲۲۷ مگاوات و اندونزی با ۲۲۰ مگاوات داشته اند.
در ایران نیز مناطق دارای پتانسیل استفاده از انرژی زمین‌گرمایی در ۱۸ ناحیه کشور تاکنون یافت شده و مورد مطالعه اولیه قرار گرفته است. عضو وابسته فرهنگستان علوم تصریح کرد: از میان این ۱۸ پهنه، هفت محدوده دماوند، سهند، سبلان، خوی، تفتان و بزمان به سامانه‌های آتشفشانی مربوطند. استفاده از این پتانسیل‌ها با سرمایه‌گذاری ویژه می‌تواند به بهره‌مندی نسل‌های بعدی از یک منبع انرژی مطمئن و پاک در کشورمان منجر شود. سرمایه گذاری‌های اولیه و زیرساختی در این زمینه‌ها معمولاً پر هزینه است، ولی وقتی به درستی پتانسیل مربوطه یافته شد و تسلط به فناوری‌های لازم بر اساس همین سرمایه‌گذاری‌ها یافته شد، کاربرد چنین علم و فناوری در نواحی دیگر بسیار کم‌هزینه‌تر خواهد بود. ولی وقتی به درستی پتانسیل مربوطه یافته شد و تسلط به فناوری‌های لازم بر اساس همین سرمایه‌گذاری‌ها یافته شد، کاربرد چنین علم و فناوری در نواحی دیگر بسیار کم‌هزینه‌تر خواهد بود.به گفته این استاد زلزله شناسب در ایسلند پروژه پژهشی با رسیدن به دمای ۷۰۰ درجه در عمق ۲۱۰۰ متری امکان فرهم کردن برق برای ۲۵ تا ۳۰ هزار خانوار- حدود۲۵ تا ۳۰ هزار خانوار – فراهم کرده است. ضمتا جمعیت ساکن در دره هراز و پیرامون دماوند در دره های بلده و لار، در همین حدود ۱۰۰ هزار نفر (حدود ۳۰ هزار منزل مسکونی ) است و به نظر می رسد که با یک حفاری حدود ۳٫۵ کیاومتری می توا ن به لایه ای رسید اکه انرژی پاک و تحدید پذیر و لایزال در اختیا ساکنان دره هراز و مردم ساکنان در دامنه های دماوند قرار میدهد.
زارع گفت: در هسته زمین بین ۲۰۰۰ تا ۶۰۰۰ درحه سانتی گراد برآرود می شود. در سال ۲۰۱۱ پروژه پژوهشی دانشگاه کالیفرنیا در دیوییس در ایسلند (کشوری که یک سوم برق خود را از انرژی زمین گرمایی به دست می آورد) چاهی اکتشافی را آغااز کزد، که در دمای ۵۰۰ درجه دمای بخار هوا به تولید ۳۵ مگاوات برق می انجامد. در ایران سرمایه‌گذاری اولیه در زمینه انرژی زمین‌گرمایی در محدوده آتشفشان دماوند و آتشفشان سبلان انجام شده است، . لایه های با حرارت بالای ماگما در پوسته در عمق های ۳ تا ۴٫۵ کیلمتر و دیگری در ۶ تا ۸ کیلومتر به عمق در مخروط دماوند با براورد های اولیه حرارت را در حدود ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ درجه سانتی گراد در این لایه ها معرفی می کند. با وضع کنونی مسئله آب و اهمیت متنوع کردن منابع انرژی، برای حرکت به سوی استفاده از انرژی‌های جدید مانند انرژی زمین‌گرمایی در ایران در دهه پیش رو و در برنامه ششم توسعه چشم انداره خوبی را – در صورت توجه و سرماه گذاری ، برای استفاد ه از آتشفشان دماوند به عنوان منبع انرژی پاک و تجدید پذیر نشان می دهد .
وی افزود:به عنوان مثال درپروژه «شولتز سو فوره» در آلزاس فرانسه ، فاز شناخت پژوهشی و اکتشافی با صرف ۲۸ میلیون یورو از سال ۱۹۸۷ تا ۲۰۰۱ با حفر یک گمانه پژوهشی، فاز ۱ با حفر چاه دوم آزمایشی – شبیه سازی با صرف ۲۲ میلیون یورو در سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۷، فاز ۲ برای ساخت نیروگاه با ۲۵ میلیون یورو بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹ و فاز سوم بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ برای پایش پژوهشی و فناوری نیروگاه با ۵ میلیون یورو به انجام رسیده است.
به گفته زارع در ایران سرمایه‌گذاری اولیه در زمینه انرژی زمین‌گرمایی در محدوده آتشفشان دماوند و آتشفشان سبلان انجام شده است، ولی هنوز این برنامه‌ها به صورت جدی دنبال نشده تا به بهره‌برداری انرژی برق بیانجامد. امید است تا با وضع کنونی مسئله آب و اهمیت متنوع کردن منابع انرژی، برای حرکت به سوی استفاده از انرژی‌های جدید مانند انرژی زمین‌گرمایی در ایران در دهه پیش رو و در برنامه ششم توسعه سرمایه‌گذاری جدی شود.
انتهای پیام