جهان امروز شاهد رقابت سخت کشورهای پیشرفته برای رسیدن به قله‌های توسعه‌یافتگی است و در این بین، به دلیل پیوند عمیق دانش و قدرت، نگاه‌ها بیش از هر چیز، به پیشرفت‌های علمی خیره شده است.
به گزارش خبرنگار دیده‌بان علم ایران، اما آنچه در توسعه علمی به عنوان بازیگران اصلی ایفای نقش می‌کنند، علاوه بر بودجه کلان و امکانات تحقیقاتی ، همکاریهای گسترده علمی است. دنیای امروز به یقین رسیده است که همکاریهای علمی اصلی‌ترین راهبرد سرعت‌بخشی به حرکت‌های علمی به عنوان پیش‌درآمد توسعه همه جانبه است.
دانشمندان امروز را گریزی از به اشتراک‌گذاری نتایج و دستاوردهای تحقیقاتی نیست اما باید پذیرفت که با وجود آشکار شدن اهمیت همکاریهای علمی در جهان و حجم مطالعات ارزشمند صورت گرفته در سراسر دنیا، رشد همکاریهای علمی در جهان، به زعم خود دانشمندان، هنوز از سرعت مطلوبی برخوردار نیست و این یک مشکل جهانی است که باید برطرف شود.
در بین کشورهایی که در رقابت علمی با یکدیگرند، ایران به عنوان کشوری که بیشترین تحریم‌های تاریخ را به خود دیده است و حوزه علمی آن نیز از این تحریم‌ها بی‌نصیب نمانده، اکنون و در دوران «پسا برجام» خیز هدفداری برای توسعه همکاریهای علمی برداشته است. سفر گروه‌های تحقیقاتی اعم از دانشمندان و نیز هیات‌علمی و دانشگاهی کشورها به ایران و بازدید از دانشگاه‌ها و مراکز علمی و تحقیقاتی کشورمان نسبت به گذشته قابل قیاس نیست؛ هر چند که به نظر می‌رسد ما هیچ سیاستگذاری جامعی برای بهره‌برداری از این فرصت تاریخی نداریم.
یوسرن، گامی مدرن برای افزایش همکاریهای علمی در جهان
اما این، همه کوشش ایران برای نشان دادن اشتیاقش به همکاریهای علمی نبوده است. تلاش صورت گرفته‌ای که منجر به تاسیس شبکه جهانی آموزش و پژوهش علمی/ UNIVERSAL SCIENTIFIC EDUCATION & RESEARCH NETWORK (یوسرن) به عنوان گامی برای برداشتن مرزهای علمی شد را شاید بتوان الگویی مناسب و مدرن در جهت افزایش تبادلات علمی گسترده توصیف کرد.
شبکه جهانی آموزش و پژوهش علمی/ UNIVERSAL SCIENTIFIC EDUCATION & RESEARCH NETWORK (یوسرن) دی ماه سال ۹۴، به ابتکار دکتر نیما رضایی، دانشمند یک درصد برتر ایرانی و با همراهی تیمی از دانشجویان جوان علوم پزشکی، با هدف برداشتن مرزهای علمی، ایجاد و توسعه ارتباطات و تعاملات گسترده علمی بین محققان و بویژه دانشمندان سراسر دنیا در ۲۲ حوزه علمی پایه‌گذاری شد.
نیما رضایی، زمانی که این شبکه را پایه‌گذاری کرد، USERN را «خانه دوم دانشمندان برتر» و نیز «معتبرترین شبکه مجازی علمی جهان» توصیفش کرد که قرار است جزایر علمی جهان را به هم متصل ، زمینه را برای ارائه مقالات مشترک محققان و توسعه علمی بهتر کشورها به ویژه ایران که از کمبود شدید همکاریهای علمی و تحقیقاتی رنج می‌برد، فراهم کند تا در این شبکه بزرگ دانشمندان بتوانند فارغ از مرزهای جغرافیایی و قراردادی بین علوم، با همکاری یکدیگر در مسیر پیشرفت علم جهانی که آثار آن برای همه انسانها در سراسر جهان باشد، گامهای موثری بردارند.
آنچه نیما رضایی از یوسرن توصیف کرد شامل اهداف بلندی است و باید دید دست کم این دو هدف مهمی که توصیف شد چه نقشی را در آینده توسعه همکاریهای علمی ایران رقم خواهد زد.
آبان ماه ۹۵ نخستین گردهمایی دانشمندان یک درصد برتر ایران و جهان با سخنرانی «پروفسور جان گوردن» برنده جایزه «نوبل پزشکی» ۲۰۱۲ و کاشف سلول‌های بنیادی القایی و سخنرانی غیرحضوری پروفسور «لوییس نویرنبرگ» برنده «آبل» ۲۰۱۵ و با حضور چهره‌های علمی برجسته‌ای همچون پروفسور بهرام مبشر، دانشمند کیهان‌شناس ایرانی و استاد دانشگاه کالیفرنیا، پروفسور مایکل مامفورد، استاد روانشناسی دانشگاه اوکلاهاما، پروفسور آلفردو مارتینز، دانشمند اندوکرینولوژی، پروفسور مایکل شرایبر، دانشمند فیزیک، پروفسور ویلیباد روخ، دانشمند روانشناسی، پروفسور گوانرانگ چن، دانشمند مهندسی الکترونیک، پروفسور فرانسسکو کوکا، دانشمند بیولوژی و پروفسور کنستانتین سدیکدس دانشمند فیزیولوژی و برخی دیگر از چهره‌های علمی خارج از کشور و ایران، همگی از دانشمندان با اچ ایندکس بالا، با محوریت علم بدون مرز و در سه بخش «علم از ژنوم تا کهکشان» ، « سیر تحولات علم از گذشته تا امروز» و «ابعاد وجودی انسان» برگزار و در نهایت نخستین جایزه جهانی ۵ هزار دلاری «USERN» به الکساندر لی‌مانژ ، بلژیکی الاصل از کشور هلند، لوکاس جوپا از آمریکا، مرتضی محمودی، دانشمند ایرانی از آمریکا ، جمشید آقایی، دانشمند ایرانی از دانشگاه صنعتی شیراز و فلوریس دلانژ از هلند پنج دانشمند جوان زیر ۴۰ سال برگزیده اعطا شد.
تاثیر جهانی داشتن بسیار سخت است و باید قوی کار کرد
« امروز همه کشورهای پیشرفته علمی، به «علم بدون مرز» می‌اندیشند. علم بدون مرز به دانشمندان و به ویژه محققان جوان کمک خواهد کرد که راه‌های دشوار علمی را آسانتر بپیمایند و سریعتر به اهداف مطالعاتی خود دست یابند و ایران با ایجاد شبکه جهانی آموزش و پژوهش «یوسرن» توانست گامی برای علم بدون مرز بردارد و این ایده باید در جهان توسعه یابد؛ ایده‌ای که بسیار خلاقانه و هوشمندانه به نظر می‌رسد. تاثیر جهانی داشتن، بسیار سخت است و باید قوی کار کرد.»
اینها توصیفات پروفسور سرجان برتراند گوردون، کاشف سلول‌های بنیادی القایی و برنده جایزه نوبل پزشکی ۲۰۱۲ درباره یوسرن است که در گفت‌و‌گو با دیده‌بان علم ایران اظهار داشت و به درستی نشان داد که یوسرن، کاری سخت و مسیر طولانی برای تحقق اهداف تعیین شده‌اش در پیش دارد.
پروفسور بهرام مبشر، کیهان‌شناسی برجسته ایرانی، نماینده سازمان فضایی اروپا (ESA) در ناسا و مسؤول تصویر بردار فروسرخ NICMOS تلسکوپ فضایی هابل، نیز در گفت‌و‌گو با دیده‌بان علم ایران، ضمن تایید مطلوب نبودن روند همکاریهای علمی جهان در حال حاضر، در عین حال آن را تا حدودی رو به رشد دانست و گفت: به اعتقاد من تشکیل «یوسرن» در راستای برداشتن مرزهای علمی گامی موثر بوده است و قطعا به ارتباطات علمی و بویژه ارتباط علمی مجققان جوان و دانشمندان علوم مختلف کمک تاثیرگذاری خواهد کرد.
وی شور و شوق علمی دانشجویان و محققان جوان ایرانی را مورد تحسین قرار داد و اظهار امیدواری کرد که یوسرن بتواند به اهداف بلند خود در راستای برداشتن دیوارهای علمی و توسعه همکاریهای علمی دست یابد.
نیما رضایی موسس یوسرن نیز که سال گذشته نخستین گردهمایی دانشمندان یک درصد برتر جهان را با حضور جمعی از آنها در تهران برگزار کرده و به برگزاری دوره‌های بعدی این گردهمایی در کشورهای دیگر می‌اندیشد، اعتقاد دارد یوسرن می‌تواند روزی بزرگترین دانشگاه مجازی جهان شود.
برخی دستاوردهای یوسرن در یک و نیم سالگی
اکنون یوسرن به یک و نیم سالگی رسیده است. عضویت بیش از ۵ هزار نفر از ۶۵ کشور در شبکه جهانی، ایجاد بیش از ۶۰ گروه تحقیقاتی به رهبری ۲۰ دانشمند و محقق تراز اول ، ارتباط با بیش از ۱۰۰ برنده جایزه نوبل، عضویت بیش از ۲۶۰ دانشمند یک درصد برتر جهان در شبکه، افتتاح ۲۷ دفتر در دانشگاه‌ها و مراکز علمی ایران و جهان، برگزاری بیش از ۳۰ کارگاه و سخنرانی، عقد ۳۰ تفاهم‌نامه با دانشگاه‌های ایرانی و نیز برخی دانشگاه‌های و مراکز علمی معتبر خارج از کشور، انتشار ۲۰۰ مقاله با افیلیشن یوسرن، برگزاری ۷ جلسه مشورتی و مجمع عمومی دانشمندان یک درصد برتر عضو شبکه جهانی یوسرن، برگزاری مدارس بهاره و تابستانی از جمله دستاوردهای یوسرن تا کنون بوده است.
برندگان نخستین جایزه یوسرن
دومین جایزه جهانی یوسرن
پیش از اعطای نخستین جایزه جهانی یوسرن، نیما رضایی درباره جایزه‌ای که پایه‌گذاری کرد گفته بود بیش از ۵۷۰ دانشمند جوان زیر ۴۰ سال از ۱۰ کشور جهان به کمیته داوری آن معرفی شدند و از این مجموع ۴۶ نفر به مرحله نهایی راه یافتند و نهایتا از میان ۱۷ نامزد اصلی، پنج دانشمند جوان در پنج شاخه علمی انتخاب شدند.
پایه‌گذار یوسرن تاکید داشت از آن جا که ۱۱ برنده نوبل عضو کمیته داوری جایزه یوسرن بوده‌اند، کسب این جایزه موفقیت بزرگی برای یک محقق یا دانشمند جوان به شمار می‌رود.
نیما رضایی درباره دومین جایزه جهانی یوسرن می‌گوید: این جایزه ۵ هزار دلاری که آبان ماه ۹۶ در گردهمایی دوم دانشمندان یک درصد برتر جهان در شهر خارکیف اوکراین به ۵ دانشمند جوان اعطا خواهد شد حاصل بررسی دستاوردهای تحقیقاتی بیش از ۵ هزار و ۵۰۰ برنده جوان زیر ۴۰ سال است.
مرزنوردی‌های علمی یوسرن ادامه می‌یابد
همه دستاوردهای مورد اشاره در بالا گامهای موثر یوسرن برای حذف مرزهای علمی و توسعه تبادلات و همکاریهای علمی بوده است. در بررسی میزان پیشرفت حال و آینده برنامه‌ها و اهداف یوسرن باید همواره دو نکته را مد نظر داشت: اول آن که بر خلاف بسیاری از نهادهای علمی ایران، «یوسرن» از حمایتهای دولتی بهره‌ای نبرده است. یوسرن ایده‌ای بوده است که توسط محققان و دانشجویان ایرانی شکل گرفته و توسعه یافته است. دوم آن که به اذعان خود دانشمندان، برداشتن دیوارهای علمی و مرزهای بین علوم که نیاز امروز جامعه علمی جهان است همچنان سخت و دشوار است چراکه بسیاری از دانشمندان در طول دوران حیات علمی خود به دلایلی از جمله پرهیز از حواشی، خلوت تحقیقات و دستیابی به یک نتیجه مهم جهانی در رقابتهای علمی را با هیچ چیز دیگری معاوضه نمی‌کنند و با وجود وضوح اهمیت همکاریهای علمی و تاثیر مقالاتی که حاصل این نوع همکاری‌ها بوده است، شیرینی این خلوت همچنان از ارزش بسیار والایی برخوردار است . بدین ترتیب تصور کنید که چگونه می‌توان نرم و آهسته، به این خلوت راه یافت و حلقه ارتباط بین دانشمندان و بویژه محققان برجسته با محققان جوان را تنگ‌تر کرد؟! اما نیما رضایی معتقد است با این همه یوسرن تمام تلاش خود را خواهد کرد.
عضویت بیش از ۲۵۰ داشمند یک درصد برتر جهان و ۱۳ برنده نوبل در شبکه جهانی آموزش و پژوهش یوسرن را شاید بتوان مصداق مهمی از موثر بود تلاش‌ها برای راهیابی به خلوت دانشمندان ذکر کرد.
به گفته وی، نمی‌توان ادعا کرد همه اهداف توسعه همکاریهای علمی با شبکه جهانی یوسرن در کوتاه مدت محقق می‌شود و انتظاراتی خارج از واقعیتها داشت اما می‌توان گفت بزرگترین موفقیت یوسرن تا کنون این بوده است که در همین فاصله زمانی کوتاه توانسته است از اهداف ۵ ساله خود پیشی بگیرد و علم بدون مرز جغرافیایی،بدون مرز بین‌رشته‌ای و بدون مرز محققان جوان و پیشکسوتان را در خود تجربه کند.
انتهای پیام