سهم مقالات در ارتقای هیأت علمی «سرآمد آموزشی» دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران، با تصمیم تحول‌آفرین معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، پس از کش و قوس‌ها و مقاومت‌های فراوان، سرانجام در گامی بلند برای افزایش کیفیت تولیدات علمی و پایان دادن به مسابقه تلخ و دردسرساز مقاله‌نویسی برای ارتقا، به نصف کاهش یافت.
به گزارش خبرنگار دیده‌بان علم ایران، بر اساس آیین‌نامه جدید پیشنهادی معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت که با پیگیری‌های متوالی، به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده است، هیات علمی آموزشی دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران که سرآمد آموزشی بودند، پیش از تصویب این آیین‌نامه با کسب ۳۵ امتیاز حاصل از مقالات ISI شامل سه مقاله اجباری با نویسنده مسؤول یا نویسنده اول و چندین مقاله دیگر با نویسندگی میانی، از مرتبه استادیاری به دانشیاری و با کسب ۴۵ امتیاز با یک مقاله با نویسنده مسوول یا نویسنده اول، از مرتبه دانشیاری به استادی ، موفق به ارتقا می‌شدند، با اجری آیین‌نامه جدید و با کسب ۱۷٫۵ امتیاز حاصل از این مقالات می‌توانند مراحل ارتقا را طی کنند.
تحولی بزرگ در نحوه ارتقای هیات علمی سرآمد آموزشی علوم پزشکی ایران
دکتر آخوندزاده، قائم‌مقام معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، در گفت‌و‌گو با دیده‌بان علم ایران، درباره جزئیات این آیین‌نامه گفت: با اصلاح آیین‌نامه ارتقای هیات علمی آموزشی دانشگاه‌هایی علوم پزشکی، یک ساختارشکنی و تحولی بزرگ در نحوه ارتقائات رخ داد.
وی با تقسیم اعضای هیأت علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران به سه گروه هیات علمی آموزشی، هیات علمی پژوهشی و هیات علمی آموزشی و پژوهشی گفت: هیات علمی پژوهشی که کارشان پژوهش است و ارتقائات آنها نیز پژوهش‌محور است؛ هیات علمی آموزشی و پژوهشی نیز استادانی هستند که ضمن موفقیت در کار آموزشی، به کار پژوهش نیز علاقه‌مند هستند و آیین‌نامه موجود که بر کسب امتیاز کامل حاصل از مقالات ISI برای ارتقا تاکید دارد، مناسب است. اما گروه اول که هیات علمی آموزشی هستند استادانی را شامل می‌شود که به کار پژوهش علاقه‌ای ندارند اما در کار آموزش موفق و حتی بعضا بسیار سرآمد هستند. این گروه برای ارتقا باید سه مقاله اجباری ISI با نویسنده مسوول یا نویسنده اول (در مرتبه استادیاری به دانشیاری) و یک مقاله اجباری ISI با نویسنده مسوول یا نویسنده اول (در مرتبه دانشیاری به استادی) می‌دادند که این اجبار، کار ارتقای این گروه را بسیار سخت کرده و موجب بروز مشکلات جدی شده بود.
دکتر آخوندزاده تصریح کرد: کسب ۱۷٫۵ امتیاز ارتقا،حاصل از مقالات ISI برای اعضای هیات علمی آموزشی سرآمد، اکنون، کار سخت و دشواری نیست.
وی ۹۹٫۹۹ درصد اعضای هیات علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران را شامل گروه آموزشی دانست و گفت: ممکن است با آیین‌نامه جدید ، تعداد مقالات ایران کاهش یابد اما قطعا این کاهش شامل مقالات بی‌کیفیت ISI است که متاسفانه هیچ سهمی در مرجعیت علمی و کسب استنادات ندارند و حتی از آن جا که با هدف ارتقا نوشته می‌شدند، به چهره تولید علم ایران آسیب‌های جدی می‌زدند.
قائم‌مقام معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت این نکته مهم را یادآور شد که در رقابتهای علمی امروز جهان، مرجعیت علمی با انتشار مقالات با کیفیت و پراستناد، شاخص اصلی در تولید علم و رتبه جهانی در این زمینه است؛ ضمن آن که این اطمینان وجود دارد با گرایش محققان به سمت مقالات با کیفیت، جایگاه ایران در رتبه تولید علم حفظ شده و حتی مراتب شایسته‌تری را طی کند.
وی با اشاره به برخی انتقادات و پافشاری‌های موجود برای عدم تصویب و اجرای آیین‌نامه جدید ارتقای هیات علمی گفت: کسانی که تا دیروز با انتشار مقالات محققان ما در ISI مخالف بودند و می‌گفتند ما مقاله تولید می‌کنیم تا غربی‌ها از آن بهره ببرند، امروز نگران کاهش مقالات بی‌کیفیت ISI و تنزل رتبه تولید علم شده‌اند. این درحالیست که همین افراد باز هم تغافل می‌کنند که امروزه، حرف اول را در تولید علم جهان، مرجعیت علمی می‌زند نه رشد مقالات بی‌کیفیت اجیاری!
دکتر آخوندزاده، همچنین در پاسخ به این که «قرار بود سهم مقالات در ارتقای هیات علمی آموزشی ، به صفر درصد برسد»، گفت: ساختارشکنی و ایجاد تحول، همیشه نیاز به گذشت زمان دارد و باید پلکانی صورت گیرد. با رشد مقالات با کیفیت و ارتقای تولید علم ایران در شاخص‌های مرتبط با مرجعیت علمی همانند استنادات، قطعا شرایط به سمت حذف کامل مقالات اجباری بی‌کیفیت ISI خواهد رفت و نباید نگران این موضوع بود.
قائم‌مقام معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت این نکته مهم را مجددا مورد تاکید قرار داد که کسب ۱۷٫۵ امتیاز حاصل از مقالات ISI برای ارتقا، واقعا کار سخت و دشواری برای هیأت علمی آموزشی سرآمد نیست و شرایط نسبت به قبل، بسیار بهتر خواهد شد.
دکتر آخوندزاده گفت: وقت آن است که دیدگاه‌های نادرست سیاستگذاران برای «رشد علمی به هر قیمتی» اصلاح شود. تولید مقالات بی‌کیفیت، راه رشد علمی یک کشور نیست بلکه باید شرایط را برای محققانی فراهم کرد که با این تعداد واقعا اندک، و با بودجه بسیار ناچیز تحقیقاتی، شایستگی‌های فراوانی نشان دادند و اثبات کردند که با کمترین امکانات هم قادر به تولید علم قابل رقابت در جهان هستند.
به گزارش دیده‌بان علم ایران، اصلاح آیین‌نامه ارتقای هیات علمی آموزشی دانشگاه‌ها در کشور پس از آن به صورتی جدی پیگیری شد و با پیشنهاد مصرانه معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید که سایت خبری مجله نیچر ، دی ماه ۹۵، از حذف ۵۸ مقاله محققان ایرانی از مجلات معتبر علمی بین‌المللی خبر داد. مقالاتی که توسط یک حلقه ۲۲۰ نفره با سه متهم اصلی به عنوان حلقه اتصال این جمع تولید می‌شدند. این سه متهم شامل عضو هیات علمی تعهدات خدمت یک دانشگاه کوچک وزارت بهداشت و دو دانشجوی فارغ‌التحصیل دانشگاه بودند و نیمی از مقالات تولیدی متقلبانه این جریان، مربوط به وزارت بهداشت و نیمی مربوط به وزارت علوم و دانشگاه آزاد بود. در پی انتشار گزارش سایت خبری مجله نیچر و با پیگیری مسوولان وزارت بهداشت و وزارت علوم، سه متهم اصلی شناسایی و به دستگاه قضایی معرفی شدند. در بین قربانیان این تقلبات علمی استادانی از دانشگاه‌های علوم پزشکی و وزارت علوم بودند که بنا بر ادعای آنها به دلیل نداشتن یا کافی نبودن مقالات موفق به ارتقای هیات علمی نمی شدند.
پیگیری های وزارت بهداشت و تشکیل جلسات مشترک با وزارت علوم و دانشگاه آزاد برای برای برخورد با این تقلبات علمی سرانجام به اخراج ۵ عضو هیات علمی علوم پزشکی ، برکناری یک معاون پژوهشی دانشگاه و نیز تنزل رتبه ۲ عضو هیات علمی که نویسنده اول و نویسنده مسوول مقالات نبودند اما با این مقالات ارتقا یافته بودند، شد.
دانشگاه آزاد نیز با چهار نویسنده مسوول این مقالات تقلبی که مربوط به این دانشگاه بودند برخورد کرد و عضویت نویسندگان مسوول مقالات در هیات علمی واحدهای دانشگاهی را به حالت تعلیق درآورد و آنها را محکوم به بازگرداندن تشویقی‌های دریافتی حاصل از این مقالات کرد.
همچنین دانشجوی متخلف واحد تهران شمال از این دانشگاه اخراج و به مدت سه سال از تحصیل محروم شد. سایر دانشجویان متخلف که به عنوان نویسنده همکار در مقالات نقش داشتند به کمیته انضباطی معرفی و مشمول بازپس‌دهی تشویقی دریافتی بابت مقالات شدند.
بنابراین یکی از اهداف مهم اصلاح آیین نامه ارتقای هیات علمی آموزشی دانشگاه‌ها را می‌توان علاوه بر جلوگیری از روند رو به افزایش مقالات بی‌کیفیت ISI و همچنین گامی بلند در راستای کاهش تقلب و سرقت علمی به بهانه ارتقای هیات علمی دانشگاه‌ها دانست .
هرچند که به گفته دکتر آخوندزاده، منطقا نمی‌توان اصلاح آیین‌نامه‌های ارتقای هیات علمی را «پایان دادن به تقلب علمی» تلقی کرد. چرا که اساسا موضوع «پایان دادن به تقلب علمی» یک ادعاست و هیچ کشوری نمی‌تواند چنین ادعایی داشته باشد.
در کنار این موضوع مهم کمک به پیشگیری از تقلبات علمی حاصل از مقالات اجباری، باید دانست که مرجعیت علمی هرگز با تعداد بالای مقالات و رشد مقالات بی‌کیفیت حاصل نمی‌شود و وجود آیین نامه‌های معیوب که بر مقالات اجباری تاکید دارند، تنها راه را برای سودجویان متقلب علمی ، شرکتهای تولید مقالات و نیز استادانی باز می‌گذارد که هیچ احساس تعهدی در برابر «نویسنده مسوول یک مقاله» ندارند و به بهانه بی‌خبری از انتشار مقالات از این مسوولیت شانه خالی می‌کنند و به یک بی‌آبرویی علمی دامن می‌زنند.
در حال حاضر فارغ از این فشارها و اجبارهای بی‌نتیجه برای تولید مقالات، ایران با رشد ۴۰ درصدی در تعداد دانشمندان «برتر بین‌المللی» در سال ۲۰۱۶ مواجه بوده است ؛ ضمن آن که تعداد مقالات پراستناد ایران در سال ۲۰۱۱ ، ۷۶ مقاله ، ۲۰۱۲ ، ۱۰۵ مقاله، ۲۰۱۳ ، ۱۳۹ مقاله، ۲۰۱۴ ، ۱۷۴ مقاله ، ۲۰۱۵ ، ۲۲۲ مقاله و در سال ۲۰۱۶، ۳۱۲ مقاله بوده است رشدی که به خوبی گویای اهمیت مقالات با کیفیت پراستناد در رتبه تولید علم ایران است و نشان می‌دهد با سرمایه‌گذاری بر روی محققان تراز اول کشور، رشد علمی ایران مسیر درست خود را طی خواهد کرد و به جایگاه بسیار شایسته‌تری دست خواهد یافت اگر دیدگاه‌های موجود اصلاح شوند.
انتهای پیام