چهره تحقیقات پزشکی در یازدهمین دولت جمهوری اسلامی ایران را با وجود برخورداری از فهرست اقدامات و عملکرد پنجاه و چهارگانه، می‌توان متفاوترین طی سالهای پس از انقلاب نامید.
به گزارش دیده‌بان علم ایران معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی طی گزارشی عملکرد سه ساله خود را تشریح کرد اما آنچه در این گزارش برجسته می‌نماید، آینده‌نگری تحقیقات پزشکی و خیز برداشتن برای دستیابی به برنامه‌های مهم شبه کشورهای پیشرفته از جمله حمایت از طرح‌های کلان ملی پزشکی، توسعه برنامه ملی کنترل سرطان و ایجاد مراکز مطالعات کوهورت است که نقشی بسیار مهم در پیشگیری از بیمار‌ی‌ها و کاهش هزینه بار آنها دارد. همچنین طی سالهای پس از انقلاب تحقیقات پزشکی برای نخستین بار شاهد رشد بسیار مناسب در کیفی‌سازی مقالات با وجود رشد کمی آنها بود.
بر اساس این گزارش مشروح، توسعه آزمایشگاه‌های جامع تحقیقات در دانشگاه‌های علوم پزشکی از ۹ آزمایشگاه در ابتدای دولت تدبیر و امید به ۲۰ آزمایشگاه در حال حاضر، تکمیل تجهیزات آزمایشگاه‌های جامع در طی سالهای ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۵، راه‌اندازی برنامه ایرانوم در دانشگاه‌های علوم بهزیستی، علوم پزشکی شیراز، علوم پزشکی مشهد و راه‌اندازی برنامه پزشکی بازساختی (Regenerative Medicine) در دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران، تبریز، شیراز، انجام مطالعه اپیدمیوژیک آینده‌نگر جمعیت بالغین ایران از سال ۱۳۹۲که بر این اساس تا کنون ۱۲ مرکز کوهورت بالغین، ۲ مرکز کوهورت نوزادان، ۲ مرکز کوهورت جوانان و یک مرکز کوهورت سالمندان راه‌اندازی شده است، بخشی از اقدامات معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در دولت یازدهم بوده است.
حمایت از ۷دانشگاه برتر و دارای عملکرد برجسته که در فهرست دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی یک درصد برتر جهانی قرار دارند از جمله دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی- درمانی تهران، شهید بهشتی، شیراز، اصفهان، تبریز، مشهد و ایران و انستیتو پاستور ایران ، توسعه واحد‌های تحقیقاتی بالینی در بیمارستان‌های آموزشی از ۳۸ واحد در ابتدای دولت تدبیر و امید به ۵۲ واحد در حال حاضر، توسعه کمی و کیفی شبکه‌های تحقیقات علوم پزشکی از ۱۸ شبکه در ابتدای دولت تدبیر و امید به ۲۰ شبکه در حال حاضر، توسعه هدفمند مراکز تحقیقاتی علوم پزشکی کشور از ۵۹۲ مرکز در ابتدای دولت تدبیر و امید به ۷۱۳ مرکز در حال حاضر، توسعه برنامه ملی کنترل سرطان، به روز‌رسانی مرکز ثبت کارآزمایی بالینی ایران از سال ۱۳۹۳، حمایت و توسعه زیرساخت و تجهیز ۹ اتاق تمیز (clean room) (در ابتدای دولت تدبیر و امید فقط ۲ اتاق تمیز راه‌اندازی شده بود)، توسعه و تقویت مراکز رشد فناوری در دانشگاه‌های علوم پزشکی و تدوین نقشه راه مراکز رشد فناوری از ۵۴ مرکز رشد در ابتدای دولت تدبیر و امید به ۸۰ مرکز در حال حاضر، تصویب اساسنامه پارک‌های علم و فناوری سلامت در قالب تفاهم‌نامه با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و راه‌اندازی ۲ پارک علم و فناوری در دانشگاه علوم پزشکی ایران و تهران، حمایت از توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه سلامت ۳۸۰ شرکت در ابتدای دولت تدبیر و امید و ۶۷۳ شرکت در حال حاضر با گردش مالي بیش از ۳۰۰۰ میلیارد ریال در سال، تکمیل بانک‌های اطلاعاتی بیش از ۶۰۰ شرکت دانش بنیان حوزه سلامت، تعیین مزیت‌های بومی مناطق ده گانه وزارت بهداشت در توسعه محصولات حوزه سلامت، راه‌اندازی مرکز رشد بین‌المللی فناوری سلامت کیش به عنوان کریدور صادرات محصولات دانش‌بنیان حوزه سلامت، توليد ۳۴۰ محصول دارویی در شرکت‌های دانش بنیان مستقر در دانشگاه‌های علوم پزشکی به منظور تحقق سياست اقتصاد مقاومتي، پشتیبانی وپایش اعتبارات تخصصی درحوزه فناوری سلامت وتخصیص۴۵۰میلیاردریال اعتبار درخصوص برنامه‌های حوزه¬فناوری سلامت، حمایت از دو صندوق پژوهش و فناوری سلامت به منظور حمایت از طرح های حوزه سلامت در قالب سرمایه‌گذاری خطرپذیر، توسعه صندوق‌های پژوهش و فناوری غیردولتی سلامت ۴ صندوق در ابتدای دولت تدبیر و امید و ۶ صندوق در حال حاضر، تأمین منابع الکترونیک اطلاعات علمی و ایجاد دسترسی برای دانشگاه‌ها، انجمن‌ها و مؤسسات تابعه، طراحی، استقرار، پیاده‌سازی و به روز رسانی سامانه علم سنجی اعضای هیأت علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور (isid.research.ac.ir) حاوی اطلاعات بیش از ۱۸ هزار هیأت علمی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، استانداردسازی دستورالعمل‌های اخلاق در پژوهش کشور، توسعه زیرساخت‌های موجود جهت مدیریت کمیته‌های اخلاق در پژوهش، حمایت از انجام ۶۸ طرح تحقیقاتی فرادانشگاهی و ملی در مؤسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی ایران، حمایت از ۱۶ مرکز تحقیقاتی علوم پزشکی بخش دیگری از اقدامات دولت یازدهم در تحقیقات و فناوری پزشکی بوده است.
اعلام فراخوان طرح‌های فناوری سلامت به سازمان جهانی بهداشت، توسعه و حمایت از نیروی انسانی، تدوین و راه‌اندازی برنامه تحقیقاتی پسا دکترا با حمایت از ۱۵ محقق، ارتقای کیفی دوره دکترای پژوهشی با تأیید ۳۷ مؤسسه، صدور مجوز راه اندازی دوره دکترای برای ۲۱۷ مرکز تحقیقاتی، ایجاد ۱۲۴۳ ظرفیت مصوب جهت پذیرش دانشجو و تایید ۶۶۲ استاد راهنما و تحصیل ۸۲۷ دانشجو در دوره های دکترای پژوهشی و فعالیت ۲۰۰ مرکز دارای دانشجوی دکترای پژوهشی از دیگر اقدامات بوده است.
در بخش دیگری از اقدامات این معاونت می‌توان به اعطای گرنت تحقیقاتی و جایزه به دانشمندان و فناوران برتر علوم پزشکی، جذب ۳۵ دستیار پژوهش (طرح نیروی انسانی) و ۲۴ دستیار پژوهش سرباز در مراکز تحقیقاتی علوم پزشکی، توسعه تحقیقات دانشجویی در قالب ۷ شبکه تحقیقاتی و ۵۴ دانشگاه علوم پزشکی و ۲۸۷ دانشکده کمیته تحقیقات دانشجویی، برگزاری سالانه جشنواره تحقیقاتی علوم پزشکی رازی، توانمندسازی کتابداران و اطلاع‌رسانان دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور با برگزاری ده کارگاه منطقه‌ای کتابدار بالينی، توانمندسازی اعضای هيات علمی، پژوهشگران و کارشناسان علم‌سنجی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور با برگزاری ده کارگاه منطقه‌ای علم سنجی پيشرفته، شناسایی ۱۰۰۰ دانشمند و محقق علوم پزشکی ایرانی غیرمقیم و تلاش جهت جلب همکاری آنها در انجام طرح‌های تحقیقاتی داخل، راه‌اندازی سامانه توانمندسازی و فرهنگ‌سازی توسعه فناوری با رویکرد آموزش مجازی، فراهم‌آوری زمینه‌های اعطای تسهیلات و امتیازات به نو‌آوران از طریق بررسی پرونده‌های ابداعات، اختراعات، اکتشافات و نوآوری‌های ارجاعی ذیربط، تغيير آئين‌نامه ارتقای اعضاي هيأت علمي و لحاظ كردن مقوله فناوري در ارتقای اعضاي هيأت علمي، ارتقای کیفی تحقیقات و فناوری، ارزشیابی فعالیت‌های پژوهشی در دو سطح الف- دانشگاه‌ها/ دانشکده‌های علوم پزشکی کشور و ب- مراکز تحقیقات علوم پزشکی، ارزشیابی کیفی مراکز تحقیقات علوم پزشکی کشور به شیوه peer review، رصد علم و فناوری علوم پزشکی کشور، اعتباربخشی کمیته‌های اخلاق در پژوهش و پایش عملکرد آنها، ساماندهی نظام پایش و نظارت بر حسن اجرای کارآزمایی¬های بالینی، ارزشیابی و ارتقای کتابخانه‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور، حمایت از ۱۲۰ مجله علمی- پژوهشی علوم پزشکی برتر، اعطای رتبه علمی پژوهشی به ۱۳۱ مجله علوم پزشکی و نمایه ۲۹ مجله در پایگاه استنادی Pubmed ، هفت مجله در پایگاه استنادی Scopus و ۹ مجله در پایگاه استنادی Embase.(در حال حاضر ۴۰۰ مجله علمی- پژوهشی علوم پزشکی در کشور منتشر می شود که ۵۷ مجله در پایگاه استنادی ISI Web of Science، ۹۱ مجله در پایگاه PubMed، ۹۲ مجله در پایگاه Scopus و ۷۰ مجله در پایگاه Embase نمایه می‌شوند) ، راه‌اندازی نظام جمع‌آوری اطلاعات و ارزشیابی فناوری سلامت در قالب سامانه مدیریت اطلاعات فناوری دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور (Information Management System) اشاره کرد.
بر اساس شاخص های پژوهشی، روند رشد تولیدات علمی و حرکت پویا در مرزهای دانش توسط دانشمندان و متخصصان ایران اسلامی در دولت یازدهم منجر به آن شده است که کشور در سال ۲۰۱۴ ميلادی يعنی ۱۰ سال زودتر از افق چشم‌انداز پيش‌بينی شده، با پشت سرگذاشتن ترکيه، به رتبه اول توليد علم منطقه دست پيدا کند. با رشد تولیدات علمی در مرزهای دانش ایران به رتبه اول تولید علم در منطقه دست یافته است. ايران در سال ۲۰۱۵ ميلادی با انتشار ۴۳۴۵۰ مقاله در بانک اطلاعاتی Scopus رتبه ۱۶ جهانی و اول منطقه را به دست آورده است. همچنین در سال ۲۰۱۵ ميلادی با انتشار ۳۷,۱۵۲ مقاله در بانک اطلاعاتی ISI رتبه ۲۱ جهانی و دوم منطقه را به دست آورد در حالیکه در سال ۲۰۱۴ تعداد ۳۲,۱۶۰ مقاله در ISI یعنی برابر رشد ۱۶ درصدی بود.
بر اساس این گزارش، در ابتدای فعاليت دولت يازدهم، در علوم پزشکی ۸ دانشمند ۱ درصد برتر پُراستناد جهانی براساس نظام رتبه‌بندی ESI در کشور وجود داشت که در جولای ۲۰۱۶ به ۳۸ نفر افزايش پيدا کرده است. همچنین در ابتدای فعاليت دولت يازدهم، ۱۲۰ محقق علوم پزشکی ایرانی با شاخص h معادل ۱۵ و بالاتر بر اساس Scopus وجود داشت که در آذرماه ۱۳۹۵ به ۴۰۶ نفر افزایش پیدا کرده است.
روند رتبه کشور از نظر تعداد استنادات دريافتی مقالات در بانک اطلاعاتی Scopus طی سالهای جاری نشان می دهد که ایران، از رتبه ۴۹ جهانی در سال ۱۹۸۸ به رتبه ۲۲ جهانی در سال ۲۰۱۴ رسيده است که اين خود نمادی از بهبود چشم‌گير کيفیت مقالات طی سالهای مورد اشاره است.
شاخص فوق نشان می‌دهد که سياست‌های دولت تدبير و اميد، با احيای رشد کمی مقالات در سال ۲۰۱۴، توجه به کيفيت مقالات را نيز پيش روی محققين کشور قرار داده است. برای ارتقای شاخص‌های کمی و کيفی پژوهش و فناوری، وزارت بهداشت اقدام به تغيير نظام ارزشيابی مراکز تحقيقاتی و تطبيق آن با شاخص‌های بين‌المللی کرده، شاخص‌های کيفی را به فرآيند ارتقای اعضای هيأت علمی افزوده و توجه به انتشار در مجلات معتبر علمی و بين‌المللی سازی پژوهشی را مدتوجه قرار داده است.
همین گزارش حاکیست ایران در سال ۲۰۱۶ نسبت به سال ۲۰۱۵ در زمینه نوآوری بر اساس داده های Global Innovation Index 28 رتبه ارتقا داشته است یعنی از رتبه ۱۰۶ در سال ۲۰۱۵ به رتبه ۷۸ در سال ۲۰۱۶ رسیده است .
انتهای پیام