مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین‌شناسی، زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور گفت: بیشتر دشتهای مهم کشور با خطر فرونشست مواجهند.
به گزارش دیده‌بان علم ایران دکتر امیر شمشکی درباره سابقه مطالعات انجام شده درباره پدیده فرونشست در کشور با بیان این‌که برای نخستین بار کارشناسان وزارت نیرو گزارشاتی مربوط به فرونشست دشت رفسنجان و مشهد ارائه کردند، گفت: یکسری گزارش‌های پراکنده از حدود ۳۰ سال قبل در کشور وجود دارد که به‌طور عمده از سوی کارشناسان آب منطقه‌ای تهیه شده است که با توجه به امکانات محدود آن زمان، یافتن ارتباط فرونشست ناحیه‌ای با برداشت بی‌رویه از سفره آب‌های زیرزمینی منطقه‌ای در نوع خود قابل تقدیر است.
به گفته وی، با توجه به این‌که در گذشته هنوز ارتباط بین برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی با عوارض سطح زمین مشخص نبود، این مطالعات بسیار ارزشمند چندان مورد توجه قرار نگرفت.
شمشکی خاطرنشان کرد: در گذشته تنها عوارضی مثل بیرون‌زدگی و رشد جدار چاه به‌عنوان مهم‌ترین نمودهای بروز فرونشست در یک منطقه قابل مشاهده بود ؛ در حالی که اکنون به کمک روش‌های نوین شواهد دقیق‌تر و قابل استنادتر قابل شناسایی و مطالعه است.
این کارشناس، از ذخایر آب‌های سطحی و آب پشت سدها و قنوات به عنوان منابع قابل استفاده برای کشاورزی یاد کرد و گفت: متاسفانه اعمال سیاست‌های خاص برای خودکفایی در کشاورزی و تامین مواد غذایی مورد نیاز برای جمعیت رو به رشد بروز پدیده فرونشست را تشدید می کند.
وی دلیل اصلی بروز فرونشست ناحیه‌ای را برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی دانست و افزود: این در حالی است که معدنکاری، برداشت نفت، ساخت‌وسازها عمرانی و شهری هم باعث بروز فرونشست می‌شود که البته نباید با پدیده‌های فروریزش و فروچاله اشتباه کرد”.
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین‌شناسی با بیان این‌که متاسفانه برخی از تصمیم‌گیران و مسئولان اجرایی کشور با انواع فرونشست و عوامل ایجاد‌کننده آشنایی ندارند، تصریح کرد: اطلاعات نادرست باعث اتخاذ سیاست‌های نادرست می‌شود که همین امر پدیده فرونشست را تشدید می‌کند .
به گفته وی اگر کاهش تراز آب زیرزمینی در مناطقی اتفاق بیافتد که بافت خاک هم شرایط لازم را از نظر تراکم داشته باشد، فرونشست زمین رخ می دهد که اثرات نامطلوب گسترده‌ای را روی سطح ایجاد می‌کند و باعث اثرات مخربی مثل برعکس شدن مسیر شیب و سیل‌گیر شدن برخی مناطق، آسیب به سازه‌های خطی، کاهش تخلخل مفید آبخوان های آبرفتی می‌شود.
شمشکی خاطرنشان کرد: سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور از حدود ۱۰ سال پیش نسبت به بروز فرونشست در کشور هشدار داد ولی چندان مورد توجه و اقبال واقع نشد.
وی ضمن اشاره به گزارشی بر پایه مطالعات انجام شده از سوی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور در سال ۸۴ روی شکاف زمین در منطقه معین‌آباد ورامین و تشخیص فرونشست زمین در این دشت به ارائه اطلاعات ترازیابی سازمان نقشه‌برداری در فاصله کوتاهی پس از این گزارش، مبنی بر کاهش چشمگیر تراز زمین در برخی نقاط پیرامون تهران اشاره کرد و گفت: در گزارشی دیگر، سازمان زمین‌شناسی ضمن تایید گزارش سازمان نقشه‌برداری، این پدیده را مرتبط با فرونشست زمین در این منطقه اعلام کرد.
شمشکی خاطرنشان کرد : پس از ارائه گزارش ذکر شده، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی مسئولیتی را به سازمان زمین‌شناسی کشور مبنی بر تهیه گزارش قابل استناد محول کرد که بر همین اساس طی ۲ ماه گزارش مورد نظر به‌طور جامع و کامل همراه با مدل‌سازی، اعداد و ارقام آماری و همچنین مباحث مستند و توصیفی تهیه و منتشر شد. به عبارت دیگر این اولین گزارش جامع فرونشست در کشور بود که با استفاده از روش InSAR به صورت پهنه‌ای نرخ فرونشست زمین را نشان می‌داد”
به گفته این کارشناس پس از برگزاری جلسات با سازمان‌های اجرایی و تصمیم‌گیرنده، از سال ۸۴ بررسی فرونشست به‌طور رسمی و قانونی از سوی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی تحت عنوان طرح بررسی مخاطرات ناشی از فرونشست زمین به سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور واگذار شد تا هر ۵ سال یکبار چند استان بررسی شود که بر همین اساس مطالعه تهران، خراسان‌رضوی، کرمان، اصفهان، قزوین و همدان در دستور کار قرار گرفت که البته در حال حاضر این مطالعات به‌دلیل محدودیت‌های اعتباری و بودجه‌ای با کندی مواجه شده است.
وی گفت: خوشبختانه طی سال‌های اخیر اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی برای شناساندن این پدیده به خوبی انجام شد، ولی با این وجود، برخی آگاهانه و یا ناآگاهانه بین فرونشست، فروچاله و فرریزش تفاوتی قائل نمی‌شوند و چنانچه این افراد جزو مسئولان اثرگذار جامعه باشند، با تصمیم‌گیری‌های نادرست کل جامعه را متضرر می‌کنند”.
شمشکی از سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور به عنوان تنها متولی ذی‌صلاح برای شناسایی، علت‌یابی و ارائه راهکارهای مناسب برای مقابله با فرونشست در کشور یاد کرد و افزود: مطالعات مرتبط با مخاطرات زمین‌شناختی را باید سازمان‌های زمین‌شناسی انجام دهند و از سویی از لحاظ قانونی نیز این وظیفه از سال ۸۴ به این سازمان واگذار شده است.
وی ضمن اشاره به وضعیت زمین در منطقه دینارلو در دشت فسا واقع در استان فارس و دشت میناب واقع در استان هرمزگان، یادآور شد: از اواخر سال گذشته مطالعات در این مناطق نیز در حال انجام است که به زودی گزارشات آن ارائه خواهد شد، اما متاسفانه باید توجه داشت تقریبا بیشتر دشتهای مهم کشور با خطر فرونشست به دلیل برداشت بی‌رویه از مخازن آب‌های زیرزمینی برای مصارف شهری، کشاورزی و صنعتی مواجه هستند.
شمشکی یادآور شد: فروچاله‌های ایجاد شده در منطقه شهران و خیابان پیامبر و موارد مشابه، به دلایلی مانند دست‌کاری‌های انسانی، ساخت تونل‌های درون شهری و همچنین ریزش سقف قنات‌ها و نشت و فرار آب اتفاق افتاده و به فرونشست زمین ربطی ندارد و نباید پدیده فرونشست را در جنوب غرب دشت تهران را با بحران فروریزشهای پایتخت یکی کرد.
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین‌شناسی ضمن تاکید بر این‌که نباید با برداشت‌ها و تفسیر‌های نادرست ذهن مردم و مسئولان را گمراه کرد، گفت: متاسفانه بعضی به دنبال بهره‌برداری غیرعلمی و یکطرفه از بحران‌های به‌وجود آمده هستند و باید فکری برای موازی‌کاری‌های به وجود آمده و هزینه و زمان در حال صرف بشود تا بتوانیم به‌طور شفاف بر اساس وظیفه هر نهاد و سازمان به موضوع مخاطرات زمین‌شناسی که به‌طور مستقیم جان و مال عموم جامعه را به خطر انداخته، بپردازیم.
انتهای پیام