در پی حذف ۵۸ مقاله محققان ایرانی از مجلات معتبر علمی ، معاون پژوهشی دانشگاه تهران اعلام کرد: یکی از این نویسندگان، از دانشجویان سابق دانشگاه تهران بوده که در نوشتن حداقل ۱۵ مقاله از مجموع ۲۴ مقاله که در آن آدرس دانشگاه درج شده بود نقش داشته است. ظواهر امر نشان می‌دهد که این فرد که اینک فارغ‌التحصیل است و هم اکنون ارتباط علمی با دانشگاه ندارد، در چاپ اغلب این مقالات نقش کلیدی داشته و البته در بررسی‌های بعدی این موضوع روشن‌تر خواهد شد.
به گزارش دیده‌بان علم ایران، دکتر رحیمیان معاون پژوهشی دانشگاه تهران در گفت‌و‌گو با سایت دانشگاه،افزوده است: نکتۀ حائز اهمیت این که در اغلب مقالات نامی از هیچکدام از اعضای هیأت علمی دانشگاه تهران به‌عنوان نویسنده مسئول نیامده است و در اغلب مقالات، دانشجو یا دانش‌آموخته و یا فردی خارج از دانشگاه تهران عهده‌دار مکاتبات بوده است. البته این موضوع در دست بررسی دقیق است. برای بررسی دقیق‌تر موضوع، طی نامه‌ای از انتشارات اشپیرینگر-نیچر اطلاعات بیش‌تر در زمینۀ نوع تخلفات صورت گرفته دریافت خواهد شد.
وی گفت: طی چند روز آینده “کمیته اخلاق دانشگاه” تشکیل و تخلفات صورت گرفته مورد بررسی قرار خواهد گرفت و تصمیم لازم اتخاذ می‌شود. نتیجه بررسی‌های انجام شده در کمیته اخلاق، در هیأت تخلفات اعضای هیأت علمی و کمیته انضباطی دانشجویان رسیدگی و مرتکبین تخلف مجازات خواهند شد. هر چند تا کنون دخالت مستقیم هیچ یک از اعضای هیأت علمی و بسیاری از دانشجویان شاغل به تحصیل، اثبات نشده، اما اگر در نتیجۀ تحقیقات چنان اتهام‌هایی اثبات شود، همه امتیازاتی که احیاناً اعضای هیأت علمی از محل این مقالات کسب کرده باشند، اعم از ارتقا و ترفیع، پس گرفته می‌شود. در بررسی‌های اولیه مشخص شد که حداقل یک دانشجوی سابق این دانشگاه با استفاده از این مقالات فارغ‌التحصیل شده است. پس از بررسی دقیق‌تر در صورت اثبات موضوع، مدرک تحصیلی او ابطال خواهد شد.
به گفته وی از یک طرف دانشگاه تهران از اینکه فرد یا افرادی، با عمل زشت و به دور از اخلاق و ادب، به حیثیت بزرگ‌ترین مرکز علمی و دانشگاهی کشور لطمه بزنند و زحمت‌ها و تلاش‌های طاقت‌فرسای استادان و دانشجویان زحمتکش و فهیم و دانشمند دانشگاه را بی‌ارزش جلوه دهند، متأسف است و با جدیت تمام با عامل یا عاملان، برخورد شدید خواهد کرد. اما از طرف دیگر این احتمال نیز منتفی نیست که در مطالب منتشر شده طی یک هفته گذشته در برخی از جراید بین‌المللی، هدف، زیر سوال بردن فعالیت‌های علمی و رشد فعالیت‌های پژوهشی در کشورمان باشد و پای سوء‌نیتی نیز در بزرگ‌نمایی از موضوع در میان باشد. طبیعتاً برای آنان که رویکرد و رفتار خصمانه با ما دارند پیشرفت‌های پرشتاب علمی ایران خیلی گران است.
رحیمیان افزود: دانشگاه تهران از انتشارات اشپرینگر و اشپیرینگر-نیچر سپاسگزار است و ما به خاطر تلاشی که برای افزایش سلامت و اصالت پژوهش و صیانت از حریم دانش و دانشمندان به عمل می‌آید مراتب خرسندی خود را اعلام می‌نمائیم. اگر مطلب افشاگرانه منتشر نمی‌شد، ما به سبب عدم دسترسی به اطلاعات مربوط، فرآیند داوری و جزئیات مقالات، از وقوع تخلف در آنها بی‌اطلاع بودیم.
به گفته وی، شفافیت یک اصل مهم اخلاقی است. افشای تخلفات می‌تواند نتایج مفیدی در پی داشته باشد. مجازات متخلفین یک پیامد برخورد با موضوع است که گامی در جهت اصلاح روند امور علمی است، اما مهمتر این است که ما به همه اعضای هیأت علمی گرامی و همکاران عزیز این هشدار را بدهیم که مواظب باشید. اعتماد بی‌جا به هر نوشته‌ای یا نویسنده‌ای نداشته باشید و تا اطمینان کامل به جنبه علمی و پژوهشی نکردید مقاله را ارسال نکنید و یا اجازه ارسال مقاله را ندهید.
معاون پژوهشی دانشگاه تهران گفت: هر چند پدیده حذف شدن مقالات چاپ شده به دلیل کشف این نوع تخلفات، موضوع جدیدی در جهان نیست و تنها به کشور ما اختصاص ندارد و افرادی از کشورهای مختلف نظیر آمریکا، آلمان، انگلستان و ژاپن نیز در نشریات معتبری همچون Nature و Science تخلف علمی داشته‌اند، لکن این موارد شایسته کشور با فرهنگ و تمدن ایران نیست و به حول و قوه الهی و با همکاری همکاران عزیز و با برخورد شدید با متخلفان، امیدواریم که در سال‌های آینده یک مورد هم در دانشگاه تهران مشاهده نکنیم.
وی تاکید کرد: دانشگاه تهران با همکاری استادان دانشمند و محققان توانای خود، راه خود را در جهت سیر تکاملی، اعتلای علم، توسعه پژوهشی، بالا بردن تعداد مقالات در نشریات معتبر علمی، گسترش پژوهش‌های کاربردی مورد نیاز کشور و در کاربردی کردن نتایج پژوهش‌ها برای بالا بردن سطح رفاه جامعه، ادامه می‌دهد و انشاالله در پنج سال آینده جز ۲۰۰ دانشگاه اول دنیا (که از جمله اهداف دانشگاه است) قرار خواهد گرفت.
مجله نیچر چندی پیش از حذف ۵۸ مقاله محققان ایرانی از هفت نشریه علمی چاپ شده توسط دو ناشر علمی خبر داد و ادعا شد که این مقالات که فهرست آنها نیز منتشر شده حاوی نشانه‌هایی از سرقت علمی یا دستکاری در روند داوری یا نام نویسندگان بوده اند. مجله علمی نیچر، اول نوامبر از جمع آوری بخشی از این مقالات خبر داد که در ادامه روند شناسایی موارد مشابه در سال ۲۰۱۵ شناسایی شده اند.
انتشارات علمی Springer Nature که نسبت به حذف این مقالات که نام ۲۸۲ محقق ایرانی در آنها ذکر شده اقدام کرده و مدعی شده که نشانه هایی از تقلب در روند ارزیابی علمی و انتشار این مقالات شناسایی شده است.
حذف ۲۸ مورد از مقالات توسط موسسه BioMed Central (BMC) صورت گرفت که اعلام کرده بود ۴۰ مقاله دیگر را نیز مورد بررسی قرار داده است. در همین حال موسسه Springer نیز ۳۰ مقاله منتشر شده در سه مجله اش را تعلیق و ۹ مورد دیگر را مورد بررسی قرار داده است.
این دو موسسه تحت مدیریت Springer Nature هستند که همچنین ناشر مجلات Nature است.
ادعا شده که این اقدام در پی یک تحقیق و توسط یک افشاگر انجام شده که به شواهدی دال بر سرقت ادبی، دستکاری در نام نویسندگان و نیز دستکاری در فرایند ارزیابی علمی دست یافته که به منظور فریب سیستم ارزیابی علمی و انتشار و اختصاص جعلی نویسندگی مقاله صورت گرفته است.
به ادعای مجله آمریکایی نیچر، مقالاتی که توسط اشپرینگر (Springer) جمع آوری شده اند، دارای دستکاری هایی در نام نویسندگان و در فرایند داوری و ارزیابی علمی بودند و در ۷۰ درصد آنها نشانی از سرقت ادبی و علمی دیده شده است. تمام مقالات حذف شده توسط BMC نیز که در چهار نشریه موسسه چاپ شده بودند حاوی نشانه هایی از دستکاری در نویسندگی، ۵۷ درصد آنها دارای نشانه هایی از دستکاری در روند داوری و ارزیابی علمی و ۹۳ درصد نیز حاوی نشانه هایی از سرقت ادبی و علمی بوده اند.
انتشارات اشپرینگر پارسال هم ۶۴ مقاله دیگر را به دلیل آنچه نگرانی هایی در مورد ارزیابی علمی تقلبی خوانده حذف کرده بود. به ادعای این ناشر گزارش های داوری و ارزیابی علمی از طریق ایمیل های جعلی منتسب به نام دانشمندان واقعی در آن مقالات ثبت شده بودند. BMC نیز سال گذشته ۴۳ مقاله دیگر را به دلایل مشابه تعلیق کرده بود. چند ناشر بزرگ دیگر نیز کشفیات مشابهی از ارزیابی های علمی جعلی را گزارش کرده بودند.
بنابر اعلام نیچر نویسندگان مقالات حذف شده که فهرست آنها نیز اعلام شده از این موضوع آگاه شده و برخی پاسخهایی داده اند. ۲۵ مورد از مقالات تعلیق شده از سوی اشپرینگر در نشریه Tumour Biology چهار مقاله در Journal of Parasitic Diseases و یک مقاله دیگر در Comparative Clinical Pathology چاپ شده بودند.
در بین ۲۸ مقاله حذف شده از سوی موسسه BMC نیز ۲۳ مقاله در Diagnostic Pathology، دو مقاله در هر یک از مجلات Cancer Cell International و Journal of Ovarian Research و یکی در World Journal of Surgical Oncology چاپ شده بودند.
البته به گفته صاحبنظران علمی، تخلف در زمینه انتشارات علمی پدیده ای است که تمام کشورها با آن مواجهند و هر ساله صدها مورد از این قبیل تخلفات شناسایی می‌شود.